Dünyanın sonucunu merakla beklediği deney
Türkiye bir kez daha dünyada bir ilk olan 'Kur Korumalı TL Vadeli Mevduat' sistemini devreye aldı. Ancak başarılı olması çok sayıda şarta bağlı olan sistemin ciddi riskleri de bulunuyor. Uluslararası finans çevrelerinin yanı sıra döviz kurlarıyla başı dertte olan Brezilya, Arjantin, Pakistan gibi ülkeler sistemi yakından takip ediyor olacak.
24.12.2021 00:10:00
RECEP BAHAR / DETAY HABER
Türkiye'de yaklaşık 50 yıl sonra yeniden uygulamaya koyulan ancak olumsuz sonuçları nedeniyle vazgeçilen 'Kur Korumalı TL Vadeli Mevduat' sistemi hem çok riskli, hem de bir miktar ödüllü bir sistem... Günümüz şartlarında ise riskler ağır basıyor. Sistemin yürümesi için ilk işlemlerin yapıldığı 20 Aralık Pazartesi itibariyle 'döviz kuru'nun uzun vadede istikrara kavuşması gerekiyor. Çok oynak bir kur düzeni devlete ciddi fatura çıkmasına yol açar. Bundan dolayı yakın dönemde kurların çok düşmesi beklenmiyor çünkü kurlar düşerse yapılan her 'Kur Korumalı TL Vadeli Mevduat' işlemi özellikle 2022 ve 2023 yıllarında Hazine'ye ciddi bir yük binmesi anlamına gelir. Nitekim Reuters'a konuşan üst düzey bir yetkili, hükümetin liranın 9 seviyesine düşmesini umduğunu ancak birkaç ay boyunca dolar/TL kurunun 12 ila 14 arasında kalmasının beklediğini belirtti. Bunun anlamı şu: Hükümet, Kur Korumalı TL Vadeli Mevduat hesaplarının yüksek kurdan açılmasını hedefliyor. Ne kadar yüksek kurdan açılırsa, tekrar yükselecek döviz Hazine'ye o kadar az zarar verir. Dolar/TL dün 10 TL seviyesine geldi. Öte yandan zikredilen 9 TL seviyesi 'yüksek kur, düşük faiz' politikasına ters. Bu kadar düşük kurda ihracatçı cidden zorlanır zira elde ettiği döviz gelirlerinin çoğu 'çalışan' ücretlerine gider. Türkiye'de iflaslar yaşanır. Her şeyden önce bu, zaten şu sıralar girdi maliyetleriyle bunalan, yüz binlerce çalışanın bulunduğu tekstil sektörünün bitmesi demektir. Dahası yüksek kurdan Kur Korumalı TL Vadeli Mevduat hesabı açan kişi, kurdan değil yüzde 14'lük politika faizinden kazanır; eğer hesabı dolar/TL 12.30'dan açmışsa, parasını bir yıl sonra aldığında dolar/TL kuru 11 liraya gelmişse döviz bazında yüzde 25 kazanç sağlar. Bu da söz konusu kişiyi döviz almaya yönlendirir. Kurlar tekrar şişer!
Cari fazla şart oldu
Türkiye'de ekonomik sistemin tıkanmaması ya da çökmemesi için Türkiye'nin 2022 ciddi miktarda cari, bir başka ifadeyle döviz fazlası vermesi gerekiyor. Bunun için ihracatın yüksek, ithalatın düşük tutulması şart. Yüksek kur; ihracatı artırırken, ithalatın düşmesine olanak sağlıyor. Türkiye, 2019 yılında bunu yaşadı ve AK Parti iktidarlarında ilk kez o yıl cari fazla verildi.
Verilen cari fazla miktarında 1.7 milyar dolar. Oysa son 19 yılda Türkiye, toplamda yaklaşık 600 milyar dolar cari açık verdi. Sadece geçen yıl verilen cari açık 36.7 milyar dolar... Bu yıl da 12 milyar dolar açık verilmesi bekleniyor. Sadece son iki yılın açığını kapatmak başlı başına bir dert...
Sistemin işleyişinde koronavirüs salgını da kritik öneme haiz... Eğer Omicron varyantı Ocak ayıyla birlikte Türkiye'nin turizm pazarı olan İngiltere, Almanya, Rusya, Polonya gibi ülkelerde uzun süreli kapanmalara yol açarsa, bu kapanmaların süresi uzarsa Türkiye'nin turizm sektörü bundan etkilenir. Ancak Türk turizmi Nisan ayıyla birlikte hareketleniyor, yaz aylarında zirveye çıkıyor. O döneme kadar Omicron varyantına karşı aşı geliştirilmesi bekleniyor. Lakin aşıdan kaçan, hatta aşı olmayanlara oranla aşı olanları daha fazla etkileyen başka bir varyant ortaya çıkarsa turizmden sağlanabilecek gelirler 2020'de olduğu gibi dibe vurur.
Enerji en ciddi sorun
Eğer salgın kontrol edilirse, Türkiye olarak bu kez turizmden kazanacağız; doğal gaz, petrolden yani enerjiden kaybedeceğiz. Ortadan kalkan bir koronavirüsle birlikte petrol ve doğal gaz fiyatlarının daha da artması bekleniyor. Türkiye'nin en büyük döviz gideri kalemlerini bu iki ürün oluşturuyor. Bu yıl 40-50 milyar dolar arasında bir fatura ödememiz bekleniyor. Geçmiş yıllarda zaman zaman bu fatura 60 milyar dolara kadar çıktı. Dolayısıyla tümüyle ithal edilen doğal gaz ve petrol fiyatlarının şişmesi, dövize talebi artıracak, hükümet 'sıcak para' istemediğinden Türkiye'ye yakın dönemde ek bir döviz girmeyeceğinden dövize talep yeniden artacak, bu da kurların yükselmesine yol açacak, haliyle Kur Korumalı TL Vadeli Mevduat hesaplarının devletin önüne koyduğu fatura şişecek.
Merkez Bankası'nın rezervleri kritik
Bu ay içinde yaklaşık 6 milyar dolarla piyasalara müdahale etmek zorunda kalan Merkez Bankası'nın net rezervleri ekside... Rezervlerin artıya dönmesi için Merkez Bankası'nın yüklü alım yapması gerekiyor. İşte ne kadar döviz hesabı bozulup, Kur Korumalı TL Vadeli Mevduat'a dönerse Merkez Bankası için o kadar iyi... Son 3 haftada 13 ve 16 liradan dolar satan Merkez Bankası'nın 11 liraya inmiş dolarla kasasını yeniden doldurması gerekiyor. Kurların daha da aşağı inmesi, özellikle döviz girdisinin az, enerji harcamaları nedeniyle çıktısının fazla olduğu kış aylarında sorun anlamına geliyor. Bir not daha... Amerikan Merkez Bankası da (FED) faizi çok artırmamalı yoksa Türkiye'deki şirketlerin parasını bile çeker!
Enflasyon ne olacak?
Son bir kaç gündür yazıyoruz: Düşen kurlar piyasaya hiç yansımadı. Oysa markalarda biliyor ki, dolar/TL bir süre 11-13 bandında gidecek. Dünkü market fiyatları, Cuma günüyle aynı: İki kilo un 21.95; Reis 1 kg Gönen Baldo Pirinç, 27.95; 500 gram makarna (Nuh'un Ankara) 6.95; 1 litre Komili Ayçiçek yağı 37.90; 1 kg toz şeker 9.50 TL... Yani şu anda düşen fiyat göremedik. Dün bazı mağazaların online sitelerini yine dolaştık... Ne Beymen gibi ithal, ne de Kığılı gibi yerli ürün satan mağazalarda fiyat düşüşü yaşanıyor. İnşaat malzemelerine yansıyan bir durum da yok... Haliyle enflasyonun düşmesi için girdi maliyetlerinin dolar cinsinden azalması gerekiyor. Dolar/TL düştüğüne göre ithal ayçiçeği ile üretilen yağın fiyatının düşmesi şart. Türkiye'de her sektörde ciddi ithal girdi var. Mesela kumaş Türkiye'de üretiliyor lakin pamuğun yarısından çoğu ithal ediliyor. Dolayısıyla pamuk fiyatları dolar bazında artıyor. Bu da doğrudan fiyatlara yansıyor. Bir net örnek daha: Adana Ticaret Borsası'nda doların alıp başını gittiği 17 Aralık Cuma günü 1 kilo buğday 4.83'ten satılıyordu. 23 Aralık Perşembe günkü fiyat ise 4.80 oldu. 10 Aralık'taki fiyat da 4.80 TL idi. Geçen ayki fiyat ise 3.30 TL... 8 Aralık'ta kilosu 32.5, 17 Aralık'ta 35 TL olan pamuk, dün de 35 liraydı. Fiyatlar kaynağında aynı kalırsa, perakende de hiç düşmez. Üstelik asgari ücrete zam geldi. Bu nedenle enflasyonun yakın dönemde düşmesi söz konusu değil. Enflasyonun düşebilmesi için 2022'de yağışların iyi gitmesi, özellikle ihraç ürünleri olan fındık, kayısı ve incirde doğal afet yaşanmaması, tarımsal girdi fiyatlarının artmaması gerekiyor. Sonuçta gidişatı alınan kararlar değil, yaşanılacaklar belirliyor!
