e-ticaret titanlarına neşter

Ticaret Bakanlığının çalışmasına göre, hazırlıkları süren yeni e-ticaret düzenlemesiyle sektörün daha düzenli işlemesi ve büyümesi hedefleniyor. Dünyada ve Türkiye'de son yıllarda istikrarlı şekilde büyüyen e-ticaret, Covid-19 salgınıyla birlikte rekor seviyelere ulaştı. Türkiye'de 2021 yılında e-ticaret hacmi 381 milyar lirayı bulurken bunun yüzde 28'ini sektörün "n11, trendyol, hepsiburada, gittigidiyor" gibi önde gelen e-ticaret pazar yerlerinde gerçekleşen satışlar oluşturdu. Söz konusu işletmelerin bazıları doğrudan yabancı sermaye girişimi, bazıları ise yabancı ortaklı. Bu işletmeler Google ve sosyal medya şirketlerine ciddi reklam ödemesi yaparak, Türkiye'nin cari açığını artırıyor. Ayrıca yabancı şirketlerin ortaklıkları nedeniyle yurtdışına ciddi kâr transferi de yol açılıyor.

Adeta tekel oluştu

e-ticaret yapan 484 bin 347 işletmenin 472 bin 604'ü e-ticaret pazar yerlerinde faaliyet gösteriyor. Bu işletmelerin pazar yerlerine göre dağılımında ise yüzde 74'ünün yalnızca bir, yüzde 12'sinin 2, yüzde 6'sının 3 ve yüzde 3'ünün 4 pazar yerinde satış yaptığı belirlendi. Sektörün az sayıda e-ticaret pazar yerinde yoğunlaşması hem satıcıların hem de tüketicilerin bu pazar yerlerine olan bağımlılığını artırırken birtakım sorunları da gündeme getiriyor. Bu çerçevede tüm dünyada kamu otoriteleri, uygun piyasa düzenleme rejiminin tesisi için çalışmalar yürütüyor.
Söz konusu çalışmalar iki ana başlık altında toplanıyor. Bunlardan ilki, ekonomik parametreleri tek başına belirleyebilme güçleri giderek artan büyük ölçekli ya da başat platformların rekabeti ortadan kaldıracak uygulamalarına müsaade etmemek, ikincisi de bünyelerinde faaliyet gösteren satıcılara nazaran yüksek pazarlık gücüne sahip dijital platformların, kendi lehlerine satıcıların aleyhine ticari koşullar dayatmasının önüne geçilmesi olarak öne çıkıyor.

Haksız rekabet engellenecek


Söz konusu alanda haksız rekabetin ve tekelleşmenin önüne geçilmesi kapsamında, e-ticaretin dengeli büyümesi ve gelişmesinin sağlanması amacıyla pazar yerlerine bazı kriterler getirilecek. İşte o kriterlerden bazıları:
• Piyasadaki rakipleri dışlayıcı şekilde tanıtım faaliyetlerinde bulunulamayacak.
• e-ticaret pazar yerlerinin elde ettiği verileri kullanarak bünyesindeki satıcılarla haksız rekabet etmesi engellenecek.
• e-ticaret pazar yerleri kendini haksız şekilde sıralamada ön plana çıkaramayacak ve satıcılar arasında ayrım gözetemeyecek.
• e-ticaret pazar yerlerinin faaliyet alanları belirlenecek ve sektörün orantılı şekilde büyümesi sağlanacak.
• e-ticaret pazar yerlerindeki satıcıların haklarının güvence altına alınması kapsamında da buralarda taklit ürün satışı ve hukuka aykırı içerikler engellenecek.
• Satıcılar sadece bir e-ticaret pazar yerinde faaliyet göstermek zorunda bırakılamayacak.
• e-ticaret pazar yerleri satıcıları belirli bir kişiden mal veya hizmet teminine zorlayamayacak.
• Bu pazar yerleri tarafından satıcılara yapılacak ödemeler artık daha kısa sürede gerçekleştirilecek.
• e-ticaret pazar yerleri ve satıcılar arasındaki sözleşmelerde haksız şartlara yer verilemeyecek ve söz konusu pazar yerlerince tek taraflı değişiklik yapılamayacak. EKONOMİ SERVİSİ / AA