Gıda enflasyonunda dünyaya fark attık

MURAT ÇABAS / HABER ANALİZ

İthalata bağımlı ve borca dayalı Türkiye ekonomisi, artık masa başı çalışmalarıyla tozpembe göstermeye yönelik söylemlerle idare edilemiyor, çünkü mızrak çuvala sığmıyor. Hükümet yetkilileri, ülkemizdeki enflasyon artışını "dünya genelinde de enflasyon artıyor" söylemiyle izah etmeye çalışsalar da, bizdeki enflasyonun dünya enflasyonundan kat kat daha fazla artması bu söylemi boşa çıkartıyor. Örneğin, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Nisan ayı gıda enflasyonunu yüzde 89.10 olarak açıkladı. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü'nün (FAO) verilerine göre dünya genelinde gıda enflasyonu yüzde 29.8. Türkiye'nin gıda enflasyonu dünya genelini 3'e katlamış vaziyette. Üstelik dünya gıda enflasyonu zirveden geriye doğru düşerken, Türkiye daha zirveye ulaşmış değil.

Türkiye'de artıyor, dünyada geriliyor

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) tarafından derlenen, tahıllar, yağlı tohumlar, süt ürünleri, et ve şeker fiyatlarındaki aylık değişimleri izleyen dünya gıda fiyatları endeksi Mart ayındaki revize 159.7 seviyesinden Nisan ayında 158.5'e düştü. TÜİK'in Nisan ayı verilerine göre, Türkiye'de gıda fiyatları Mart ayına göre yüzde 13.38 oranında arttı. Yıllık bazda ise dünya genelinde gıda enflasyonu yüzde 29.8 olurken, Türkiye'de 3 kat daha fazla, yüzde 89.10 oldu. TÜİK'in verilerine göre, fiyatı en fazla artan ürünler içinde en temel gıda maddelerinin yoğunluğu dikkatlerden kaçmadı. Aylık bazda en fazla fiyat artışı yüzde 69.3 ile kuru soğanda gerçekleşti. İkinci artış yüzde 45.27 ile kıvırcıkta, üçüncü artış yüzde 42.26 ile domateste, dördüncü artış yüzde 41.1 ile patateste, beşinci artış ise yüzde 36.78 ile toz şekerde oldu. Ülkemizde üretilebilen en temel gıda ürünlerindeki bu fahiş artış, bunun yanında gıda enflasyonunun dünya geneline göre 3 kat daha fazla artması hükümetin tarım politikalarındaki yanlışlığı gözler önüne seriyor.

Küresel olumsuzluklar devam ediyor

FAO'nun raporunda küresel olumsuzlukların artarak devam ettiği belirtiliyor. FAO Baş Ekonomisti Maximo Torero Cullen, "Endeksteki hafif düşüş özellikle düşük gelirli ve gıda sıkıntısı çeken ülkeler için memnuniyet verici olabilir ancak gıda fiyatlarının hâlâ son dönemdeki zirveye yakın seyretmesi piyasada devam eden sıkılığı yansıtıyor ve kırılgan ülkelerde küresel gıda güvenliğine dair zorluk teşkil ediyor" dedi. Özellikle dünyanın önemli buğday ihracatçısı Rusya ve Ukrayna gibi devletlerin savaş halinde olması buğday arzında ciddi sorunlara yol açıyor. FAO, 2022 için dünya buğday üretimi tahminini 784 milyon tondan 782 milyon tona indirdi. Fransız veri analiz firması Kayrros, savaş nedeniyle bu yıl Ukrayna'da buğday üretiminin yüzde 35 oranında düşeceğini tahmin ediyor. Tarımda akaryakıt ve personel sıkıntısı yaşanıldığına dikkat çeken analiz firması, bu yıl Ukrayna'da 21 milyon ton buğday üretileceği tahmininde bulundu. Bu sayı geçen sene 33 milyon tondu. Bu durum, dünyada en fazla buğday ithalatçısı konumunda olan Türkiye'nin gıda enflasyonunu daha da artıracak.

Çiftçi kazanamıyor, vatandaş gıda alamıyor

Türkiye'de, üretim için ihtiyaç duyulan temel girdiler çoğunlukla ithalat yoluyla tedarik edildiği için maliyetler sürekli artıyor. TÜİK, Nisan ayı üretici enflasyonunu yüzde 121.82 olarak açıkladı. Çiftçiler, tarımın en temel girdilerinden olan gübrede fiyat artışının yüzde 400'leri bulduğunu belirtiyorlar. Geçen yıl 3 bin 600 liraya aldıkları gübreye bu yıl 13 bin lira ödediklerini belirtiyorlar. Bu kadar yüksek maliyetlere maruz kalmalarına rağmen, ürün alım fiyatları bu oranda artmıyor. Üretimini ağırlıklı olarak kredi borçlarıyla yapmaya çalışan çiftçilerin borçları artmaya devam ediyor. BDDK verilerine göre, çiftçilerin bankalara olan borcu 2022 Mart'ta, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 33.2 arttı ve 186.9 milyar liraya ulaştı. Geçtiğimiz yıl Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) çiftçinin buğdayına ton başına 2 bin 250 lira fiyat vermişti. TMO geçen yıl çiftçiden bu fiyata buğday alamamış yurt dışından 5 bin 700 liraya buğday ithal etmişti. Yerli üreticiye 2 bin 250 lira fiyat veriliyor, çiftçi kazanamıyor; 5 bin 700 liradan ithal ediyor, vatandaş pahalı ekmek yiyor. TMO, bu yıl tonu 6 bin 500 liradan 1.5 milyon ton buğday ithal etti. Bu tarım ve gıda politikası ile gıda enflasyonunun düşmesi mümkün gözükmüyor.