Hadis yazımının tekrar başlatması

Hz. Peygamberin (s.a.v.) hadisleri ile şekillenen Sünnet, İslam dininin Kur'an-ı Kerim'den sonraki ana kaynağıdır.

Ancak, hadislerin devre dışı bırakılması İslam'ı yaşayarak anlamamızı sağlayan bu kaynaktan ümmeti mahrum bırakmıştır.

Bilindiği gibi, 4 halife döneminde, İmam Ali (a.s.) dışındaki halifeler hadis yazımını yasaklamıştır.

Halife Ömer döneminde yapılanlar ile ilgili olarak şunlar yazmaktadır:

"Ömer b. Hattab'ın hilafeti döneminde, Resûlullah'ın (s.a.v.) hadisleri çoğaldı. İşte bu nedenle Ömer, herkesin yazıp yanlarında bulundurdukları hadisleri getirmelerini istedi. Halk itaat ederek onları Ömer'in yanına götürdüklerinde tümünün yakılmalarını emretti."
 
Hatta İslam ülkesinin her yanına bir genelge yayınlayarak şunu emrettiği yazmaktadır: "Her kim Peygamberden (s.a.v.) bir hadis dahi yazmışsa yok etmelidir." 

Halife Ömer, bir keresinde hadis yazılmasına izin vermek ile vermemek arasında 1 ay düşündükten sonra şu karara vardı: "Geçmişteki ümmetleri düşündüm, bazı kitapları yazıp çok önemseyerek kendi semâvî kitaplarından uzak kaldılar. Bu nedenle ben, Allah'ın Kitabını hiçbir şeyle karıştırmam." 

Peygamberimizin (s.a.v.) sahabilerinden Karze b. Ka'b diyor ki: "Ömer bizi Irak'a yolcu ettiği zaman bir süre bizimle yürüyerek, 'Neden sizi bu şekilde uğurluyorum biliyor musunuz?' diye sordu.

Biz, 'Halife mutlaka Peygamber (s.a.v.) sahabesi olan bizlere saygı göstererek bu zahmete katlanmıştır' dedik.

'Evet' dedi. 'Size saygı göstermekle birlikte, size bir konuda tavsiyede bulunmak istedim ki, bu yürümenin hatırı için ona uyasınız.

Siz öyle bir yere gidiyorsunuz ki, oranın halkı Kur'an okuyarak, sesleri ile cami ve toplantı salonlarını doldurmuşlardır. Benim size tavsiyem şu ki, onları kendi hallerine bırakın.

Hadislerle meşgul etmeyin; hadis naklederek Kur'an okumaktan alıkoymayın. Kur'an'ı her türlü söz ve hadisten arınmış olarak halka okuyun, mümkün olduğunca Peygamber'den (s.a.v.) az hadis dile getirin, bu işte ben de size yardım edeceğim!'

Karze, memuriyet yerine vardığında, 'bize hadis anlat' diyenlere, 'halife hadis anlatmamızı men etmiştir' dedi." 

Osman döneminde ise, hadislerle ilgili daha da ileri gidilerek, "Hiç kimsenin Ebu Bekir ve Ömer döneminde duyulmayan bir hadis rivayet etmesi câiz değildir" denilmektedir. 

İmam Ali'yi (a.s.) bütün bunlardan ayrı tutmak gerekir. O, Hz. Peygamberin (s.a.v.) pek çok hadisini bizzat kaleme almıştır. Hilafeti döneminde de Resûlullah'ın (s.a.v.) hadislerinin yazımını teşvik etmiştir.

Hz. Ali'nin Mushafı, Câmia, Cifr kitabı ve Hz. Fâtıma'nın Mushafı İmam Ali'nin (a.s.) külliyatı olarak sayılabilir.

Hz. Ali'nin Mushafı: Resûlullah'ın (s.a.v.) defin işlemlerinden sonra, İmam Ali (a.s.), namaz dışında hiçbir şey için evden çıkmamaya karar aldı ve bu süre içinde Kur'an'ın sayfalarını tekrar yazdı.

Sûreleri nüzul sırasına göre dizdi, hükmü kaldırılmamış ayetler, hükmü kaldırılanlardan önce getirildi.

Hz. Peygamberin okuduğu şekli ile ve kendi hattı ile kaleme aldı. Ayetlerin tefsiri Allah tarafından nâzil olduğu kadar yazılmıştır. Ayetlerin yorumları onda zikredilmiştir. Bu kitap aynı zamanda bir tefsir kitabıdır da.

Camia: İmam Muhammed Bâkır (a.s.) bu kitapla ilgili şöyle buyurmuştur: "Bizim yanımızda Ali'nin (a.s.) kitaplarından yetmiş arşın uzunluğunda bir sahife var. Biz bu sahifede yazılanları izler ve onun sınırlarından dışarı çıkmayız."

Ben, "Bu sahifenin konusu nedir? Acaba bütün ilimleri mi içeriyor, yoksa talak ve miras gibi insanların konuştuğu şeylerin açıklaması mı var?" diye sordum.

İmam Bâkır (a.s.), "Ali (a.s.), bu sahifede bütün ilimleri, yargı ve mirasla ilgili her şeyi yazmıştır, eğer hükümet bize ulaşırsa, her şeyi onda bulur, ona göre davranırız" diye buyurdu. 

Cifr kitabı ile ilgili olarak İmam Câfer Sâdık (a.s.) şöyle buyurmuştur: "Bizim yanımızda kenarlarına kadar dolan öküz derisi ile yazılmış olan Cifr kitabı var. Bu kitap geçmişte vukû bulan ve kıyamete kadar gelecekte vukû bulacak olayları içermektedir." 

Hz. Fâtıma'nın (a.s.) Mushafı ile ilgili olarak Usul-i Kâfi'de İmam Câfer'den nakille şunlar yer alır:

"Allah-u Teâlâ, Peygamberinin ruhunu aldığı zaman, O Hazretin vefatından dolayı Fâtıma'yı (a.s.), zorluğunu Allah'tan başka kimsenin bilmediği bir üzüntü ve keder sardı.

Bu nedenle, Allah, onunla konuşup üzüntüsünü teselli etmesi için bir melek gönderdi. Fâtıma (a.s.) bunu Ali'ye bildirdi. Ali de ondan tüm duyduklarını yazdı. Ve böylece Mushaf oluştu. Onda ancak gelecekle ilgili haberler vardır." 

(İmam Ali'nin bu eserleri ve zamanındaki hadis yazımı ile ilgili daha geniş bilgi için "İmam Ali" adlı eserimize başvurulabilir).

Ancak, bu eserler İmam Ali'den sonra İmam Hasan ve İmam Hüseyin'e onlardan da Ehl-i Beyt soyundan gelen mâsum imamlara emanet edilmiş, Emevi halifeleri döneminde Ehl-i Beyt'e karşı yapılan baskılar ve yok etme faaliyetleri ile halkın arasında rahatça ulaşılabilir olamamıştır.

Halife Muaviye döneminde ise, hadislerin yazımının yasaklanmasının yanında, İmam Ali'ye küfretmek de emredilir olmuştur.

Medâinî, "Ehdas" adlı kitabında şöyle yazıyor:

"Muaviye amu'l-cemaa'den (Hz. Hasan ve Muaviye'nin sulh yılı) sonra bütün valilerine ve âmirlerine şöyle yazdı: 'Ben Ebu Turab'ın (Hz. Ali) faziletleri ile ilgili hadis rivayet edenlerden berîyim ve onları düşman bilmekteyim.'

Muaviye'nin bu emri uygulanırken Kûfe halkı büyük felaketlere uğradılar." 

Hadislerin yasaklanmasının yanında, birbiri ile çelişen hadislerin uydurulması konusu da Muaviye ve sonraki halifeler zamanında görülmüştür.

Hadis yazımı ile ilgili yasağı kaldıran halife Ömer b. Abdülaziz olmuştur." (Prof. Dr. Haydar Baş İmam Muhammed Bakır eserinden)