Hicaz isyanı - IV -

9 Ocak 1917'de Refah'ın İngilizler tarafından işgali sonucunda yeni gelen İngiliz birlikler beraber mevzilenmeleri, Türklere karşı yeni bir cephenin açılmasını sağlamıştır. Ki bu cephe Filistin cephesidir. General Ali Fuat Erden'in bıraktığı belgelere göre Cemal Paşa'nın Refah'ta mevzilenen İngilizlere karşı vuruşacak askeri bir gücü yoktur. Bu cephe için yen kuvvetler istenecek. Bu kuvveti oluşturacak asker yine Anadolu'dan toplanacaktı. Çünkü Şerif Hüseyin'in isyanından sonra Suriye Arapları da İngiliz yanatı olmuşlardı. Hepsi de Türklere karşı din kardeşliğini unutarak, birer Türk düşmanı olmuşlardı. Bu nedenle Araplar asker alınamazdı. Bu durumda Medine'deki Fahrettin Paşa komutasındaki Tümen'in en kısa zamanda Filistin cephesine getirilmesi gerekiyordu. Cemal Paşa ayrıca Cemal Paşa'dan da yeni askeri birlikler göndermesini bildirir. Enver Paşa'nın emrinde eğitilmiş ve yedekte tutulan ihtiyat birlikleri yoktur. Enver Paşa Alman kurmaylarının isteği üzerine savaşı Kafkasya ve Türklerin oturduğu bölgeler yayılması için Doğu Cephesine göndermişti. Bu durumda elinde hazırda birlik olmadığı gibi Anadolu'da askerlik çağına girmiş delikanlı kalmadığında askere alınacak asker adayı da yoktu. Ancak yaşları asker olmaya elverişli olmayan onbeşliler vardı ki bunların yaşı da küçüktü. Henüz çocukluktan delikanlılık çağına geçecek olan çocuklardı Bıyıkları dahi terlememişti. Ama umut onbeşlilerdedir. Çaresizlik karşısında onlarda toplanacaktır. Alman kurmaylarının belirlediği cephelerde vuruşacaklardır. 10 Şubat 1917 günü Cemal Paşaya, Medine deki Tümenin Filistin cephesine çekilmesini ister. Ayrıca çekilme anında Fahrettin Paşaya güvenemediğinden onun değiştirilmesini ister. Telde onun için şunu yazmıştır yeter ölçüde azim ve metanet görmediğinden Fahrettin değiştirilmesini istemiştir. Cemal Paşa ayni gün telle Cemal Paşadan, Medine'den çekilmeyi yapabilecek birinci sınıf bir komutan ister. Cemal Paşa, 12 Şubat 1917 günü Enver Paşaya bir tel daha çeker. Bu tel Fahrettin Paşanın lehinedir. Medine'den çekilmeyi Fahrettin Paşanın yapmasını ister. Enver Paşa, 15 Şubat 1917 de gönderdiği telde İkinci ordu, 16. Kolordu Komutanı Mirliva Mustafa Kemal Paşa ordu komutanlığı salahiyetiyle Hicaz Kuvve-i Seferiye Komutanlığına atanmıştır emri yazılıdır. Yukarıdaki belgeleri inceleyip yorumladığımız zaman, Cemal Paşanın Filistin cephesinin kurulması için isteklerde bulununca çaresiz kalan Enver Paşa, Filistin cephesinde başa gelebilecek bir yenilginin sorumluluğunu Fahrettin Paşaya yüklemek istemektedir. Hâlbuki Fahrettin Paşa askeri imkansızlıklara rağmen Medine'yi bedevi saldırılarına karşı koruduğu gibi 24 Ekim ve 28 Kasım 1916 tarihlerinde Şerif'in kuvvetlerine karşı iki de zafer kazanmıştır. Medine'yi de başarı ile savunmaktadır. Çekilme kararı alınınca demir yolu bedevilerce tahrip edildiği için çok zordur. Emrindeki Tümeni Refah saldırıya geçmek isteyen İngiliz kuvvetlerinin karşısına hemen getiremezdi. Enver paşanın da elinde hazırlanmış bekleyen ihtiyat kuvvetleri de yoktur. Alman Başkomutanı Lüdendorf'un basına verdiği bilgide Anadolu askerinin tükendiğini söylemiştir. Arap ülkelerinde İngiliz emperyalizminin amaçlarını gerçekleştirmek isteyen Başbakan Loyd Corc da Flitsin cephesinde onun verdiği bilgilere dayanarak saldırıya geçmek için son hazırlıklarını yapmaktaydı. Bu nedenle Medine'den Türk Tümenin çekilmesi için Mustafa Kemal paşa'yı görevlendirir. 24 Şubat 1917 günü Enver Paşa, Cemal Paşaya telle şu yönleri sorar:1- Hicaz'ı tahliye edip Filistin'deki netice-i harbi Lehimize çevirmek için Hicazın vesaiti nakliyesinden ve kıtaatından istifade etmek muvafık olmaz mı? 2- Bu suretle Filistin'deki vesait-i nakliyenin ve kıtaatın tezyidi şüphesiz bir manevi bir adem-i muvaffakiyet teşkil eden Hicaz nakliyesine değeceğini zannedermisiniz? 3-Hicazı tahliye ederek Suriye'de ehemmiyetli bir kargaşalığın zuhur edebileceğini zannedermisiniz? Suriye ile beraber hal-i galeyanda bulunan Havra'nın ahvalini nazar-ı itibara almamak hususunda fikriniz nedir? 4-Şayet Hicaz'ın tahliyesi tarafımdan emredilirse tahliyeyi nasıl tasavvur edersiniz? Oradan gelecek kıtaat ne kadar zaman sonra Filistin de hal-i faaliyete geçebilir? 24 Şubat 1917 akşamı Mustafa Kemal Paşa da Şama gelir. O akşam Cemal Paşa, Kurmay başkanı General Ali Fuat Erden ve Mustafa kemal Paşa toplanarak Hicaz'ın tahliyesi durumunu görüşürler. Çekilme işi ile gereken bilgileri aldıktan sonra Cemal Paşaya şu düşüncelerini ileri sürer:""Mademki ben ordu komutanı salahiyetine sahibim o halde harekât nokta-i nazarından müstakil olmalıyım. IV.cü Ordu Kumandanlığı yalnız benim geri hidematımı tanzim eder. Bir ordu kumandanı diğer bir ordu kumandanı emri altında bulunamaz. Ondan başka Medine'nin hayatı Maan'dan itibaren şimendifer hattının emniyetine tabidir. Ondan dolayı yalnız Medine mıntıkasındaki kıtaat değil, Maan'dan itibaren tekmil kuvvetler benim kumandam altında olmalıdır. Karargâhımı Medine'de bulundurmaya mecbur olmamalıyım. Maan'dan Medine'ye kadar istediğim yerde karargah kurabilmeliyim. Gurup Komutanlığı bana harekât halinde yalnız direktif verebilir."" Enver paşa Suriye bölgesinde askeri ve idari yetkileri bırakmamak için M.Kemal Paşaya sizin düşüncenize karşılık vermeye yetkili değilim der ve Enver paşa ile görüşünce isteğini ona bildireceğim der. Sonunda Medine'nin boşaltılmasına karar verilir. Mustafa kemal paşa Medine'yi kim müdafaa etmişse, tahliyesini o yapsın der. İnsiyatifi elinde tutmak isteyen Cemal paşa 1 Mart 1917'de Rayak'ta Enver Paşa ile görüşür Durum tartışıldıktan sonra Enver Paşa  2 Mart 1917'de iki emir verir:  Birincisi tahliye işi Fahrettin Paşa'ya verilir. İkincisinde ise Mustafa Kemal Paşa'da II. ordu komutanlığına tayin edilir.