İlim öğrenmenin ve öğretmenin üstünlüğü

(dünden devam…)

Peygamber Efendimiz günün birinde Medine Mescidi'nde iki grup topluluğa rastlamış. Bunlardan biri dini anlamak için ilim öğrenen topluluk, diğeri ise ibadet edip dua eden topluluk. Peygamber Efendimiz bu iki topluluk için şöyle buyurdular: "İkisi de hayır üzeredir. Ama biri diğerinden daha üstündür. Bir kısmı Allah'a ibadet ediyor ve O'ndan dua ile bir şeyler istiyorlar. Allah onlara isterse verir, isterse vermez. Diğerleri ise dini anlamaya ve ilim öğrenmeye çalışıyorlar ve bilmeyen kimselere öğretiyorlar. Bunlar daha üstündür." Daha sonra, "Şüphe yok ki ben de sadece bir öğretici olarak gönderildim" diyerek ilim öğrenenlerin yanlarına oturmuştur. (Darimi, Mukaddime, 32).

Bu hadisi şu ayet tasdik ediyor: "Nitekim kendi içinizden size ayetlerimizi okuyan, sizi kötülüklerden arındıran, size Kitabı ve hikmeti talim edip bilmediklerinizi size öğreten bir Resul gönderdik." (Bakara 151).

Allah'ın (c.c), "Size Kitabı ve hikmeti talim edip bilmediklerinizi size öğreten bir Resul gönderdik" buyurarak işaret ettiği bir Resûlullah, "Şüphe yok ki ben de sadece bir öğretici olarak gönderildim" diyen Peygamber (s.a.v) nasıl olur da okuma-yazma bilmiyor? O, Allah'ın (c.c) ve kendisinin topluma tebliğ ettiğine nasıl oluyor da uymuyor?

Yukarıda bahsettiğimiz gibi, Hz. Muhammed (s.a.v) Kur'an-ı Kerim'e dayanarak topluma hep ilim ve eğitimi önemsemiştir. Zira gerçek ilim ve eğitim toplumun hür olmasını ve bunun sonucu olarak ilahi adaletin tecelli etmesini ve insanların İslam dinini olduğu gibi yaşamasını sağlıyor. Hür düşünceden mahrum olan toplum adalet ve dinden de mahrumdur. İşte, bu nedenle ilim ve eğitim bu kadar önemli. 

O zaman, Hz. Muhammed (s.a.v) bir Allah elçisi gibi kendi hayatıyla topluma bir örnek olmalı idi. Zaten, Kur'an-ı Kerim'de, O'nun insanlar için bir örnek olduğu buyuruluyor: 

"And olsun Allah'ın Resûlünde sizin için -Allah'ı ve âhireti arzu eden ve Allah'ı çok zikreden kimseler için- (uyulacak) en güzel bir örnek vardır." (Ahzâb, 33/ 21).

"And olsun ki Allah, müminlere büyük bir lutufta bulundu; zira daha önce açık bir sapıklık içinde bulunuyorlarken onlara, kendi içlerinden, kendilerine Allah'ın ayetlerini okuyan, kendilerini temizleyen ve kendilerine Kitap ve hikmeti öğreten bir Peygamber gönderdi." (Âl-i İmran, 164).

Hz. Muhammed (s.a.v) 17 yaşına kadar amcası Ebu Tâlib'in himayesinde kalmıştır. O, önceki ticaret seferlerine velisi olan amcası Ebu Tâlib ile birlikte katılmıştır. (Örneğin, 13 yaşında, 583 yılında onunla birlikte Şam yolculuğu). 17 yaşından başlayarak (587) diğer amcası olan İbn Abbas ile birlikte Yemen'e bağımsız bir tüccar olarak gidiyordu. Hz. Peygamber (s.a.v), gençliğinde çok zeki bir insan olarak tanınıyordu. O, 17 yaşına kadar amcası Ebu Tâlib'in himayesinde ticaret işlerinin inceliklerini, hesap işlerini derinden öğrenmiş (irşad) ve sonra erginlik çağına (rüşd) ulaşarak serbest şekilde bu işle meşgul olabilen bir kişiye dönüşmüştür (reşit). O, artık 20 yaşında Mekke'de yerli ve yabancıların mal ve can güvenliğine sahip çıkan "Hilfu'l-Füdul" (Fadillerin Yemini) toplumunun kurucuları arasında yer almıştır. O, genç yaşlarında Hz. Hatice'nin (a.s) büyük servetini yöneten bir işadamı olmuştur. O'nun bu bilgi ve yeteneği, Hz. Hatice'nin (a.s) ve diğerlerinin dikkatini çekmiştir. 

Hz. Muhammed (s.a.v) 17 yaşında ergenlik (rüşd) çağına ulaşmışsa, rüştün bu yaştan önce olması mümkün değildir. Zira Hz. Peygamber (s.a.v) tüm Müslümanlar için ilahi bir ölçü ve büyük bir zeka örneği idi.  

 Hz. Muhammed (sav) okuma-yazma bilmeden bunları yapabilir miydi?

Hz. Muhammed (s.a.v) 17 yaşına kadar Ebu Tâlib'in himayesindeyken ilim ve eğitim görmüştür. Zira rüşd, eğitimi gerekli kılıyor. İnsan, fitri olarak zeki olabilir. Fakat zamanın şartlarına uygunlaşmak için, zeki insanların eğitim görmesi gerekiyor. Yani, bir insanın zeki olsa bile, hesap ve okuma-yazma bilmeden ticaret yapması mümkün değildir. Oysa, Hz. Muhammed (s.a.v) 17 yaşından bunların hepsini bildiği için, hem kendi ticaretini, hem de Hz. Hatice'nin (as) servetini yönetmiş, 20 yaşında "hilful-füdul" toplumunun kurucuları arasında yer almıştır. Cahiliye döneminde Mekke halkının arasında yazılı cahiliye edebiyatı geniş yayılmıştı. Mekkeliler arasında şiirler yazan ünlü şairler olmuştur. Bunlar, Mekke halkı arasında eskiden okuma ve yazmanın olduğunu gösteriyor. Ebu Tâlib, Mekke'nin önde gelenlerinden biri olduğu ve ünlü bir tüccar gibi tanındığı için, okuma ve yazmasının olması gerekiyordu. Hz. Muhammed (s.a.v) 17 yaşına kadar Ebu Tâlib'in himayesindeyken ilim ve eğitim görmesi doğal bir şeydir. Bunun aksini düşünmek zordur. Zira O, tüm hayatı boyunca büyük bir alim ve öğretmen olarak yaşadı. 

Hz. Muhammed (s.a.v) buyuruyor: "Allah beni bir muallim (öğretici) olarak gönderdi." (İbn-i Mace Ebu Abdullah, Sünen, Mukaddime, Kahire 1372, Nr. 229).

 Onun ilk öğrencisi Hz. Ali (a.s) olmuştur. Zira onunla bir evde kardeş olarak yaşamışlardır. Bu nedenle, Hz. Ali (a.s) Hz. Peygamberin (s.a.v) özel katibi olmuştur. 

 "Allah'ım! İlmimi artır" diye devamlı dua eden Hz. Muhammed (s.a.v) sonralar Mekke'de eğitim ve öğretim faaliyetlerini çoğu zaman gizlice evlerde toplanıp yapıyordu. Medine'de mescitte namaz için bir bölüm, eğitim öğretim faaliyetleri için Suffa denilen ayrı bir bölüm ve ailesi için de bir bölüm yaptırmıştı. O, Ubade bin Sabit ve Sa'd bin As gibi yüzlerle öğretmenler yetiştirmiş ve onların aracılığı ile ilmin yayılmasını sağlamıştır. Bedir savaşında esir olarak karşı taraftan ele geçen her bir kimse için 4.000 dirhem kurtuluş akçesi takdir edilmiş iken, okuma-yazma bilenlerden her biri Medineli 10 Müslümana bunu öğretmek karşılığında hürriyetlerine kavuşmuşlardır. O, eğitim ve öğretimde kadın erkek ayrımı yapmamıştır. Onun öğrencileri arasında kadınların sayı erkeklerden az olmamıştır. 90'ın üzerinde müslüman kadın muhaddis ve fukaha olmuştur. 

 O zaman, Hz. Muhammed'e (s.a.v) neden ümmi deniliyor? Yahut Kur'an-ı Kerim'de altı yerde geçen "ümmi" kelimesi ne ifade ediyor?

Bu konuyu yarın işleyelim…