İmam Ali'den (a.s) devlet dersleri

"? Toplumun her kademesine daima sevgi beslemek, onlara şefkat ve merhamet duyguları ile yaklaşmak gerekir. Halkın, güçsüzlerin üzerine yırtıcı hayvanlar gibi gitmemek, mal ve eşyalarına el koymayı ve yağmalamayı ganimet saymamak gerekir. Zira halk iki sınıftır;1-Bir kısmı müminlerdir ki, onlar, senin kardeşlerindir. 2-Bir kısmı da zimmîlerdir ki, senin gibi Allah'ın kullarıdır?? Bilmelisin ki, hükmettiğin halk, askerler, kâtipler, kadılar, valiler, tüccar, sanat erbabı, vergi memurları ve fakirler olmak üzere sekiz sınıftan oluşmaktadır. Bu sekiz gruptan her biri, bir çarkın dişleri gibidir. Birinin iyiliği, diğerinin iyiliğine bağlıdır. Hiçbiri diğeri olmadan edemez. ? Yönettiğin topraklarda geliri olmayan miskinler, dilenmeyen yoksullar, kronik hastalar, elsiz, ayaksız durumda olan çaresizler vardır ki, Allah yoksulluk paylarını tahsis etmiştir. Allah buyurur ki; "Sadakalar (zekatlar) Allah'tan bir farz olarak ancak fakirlere, düşkünlere mahsustur." (Tövbe 60) O halde çevrende yaşayan fakir ve yoksullara devlet hazinesinden bir pay ayırmalısın? ? İhtiyaç sahiplerinin gönlünde yatan istek ve arzularını ortaya çıkarmak için onlara zaman ayırmalısın? Ben, Hz. Peygamberin (sav) "Bir ümmetin zayıfı, kuvvetlisi ile eşit tutularak hakkını alamayınca, o ümmet hiçbir zaman kuvvetlenemez ve mukaddes olamaz." Diye buyurduğunu pek çok yerde duydum. ? Şunu aklından çıkarma; Tayin ettiğin yardımcı, memur, asker ve polis tarafından fakir ve güçsüzlere uygulanan zulüm ve baskının önüne geçmelisin. Korku ve şiddeti ortadan kaldırıp, sertliği ve darlığı kendinden uzak tutmalısın ki, insanlar, seninle yüz yüze korkmadan konuşabilsinler? ? Yardımcılarına karşı ihtiyatlı olman gerekir. İçlerinden biri, elini hıyanete uzatır ve denetçiler tarafından bu haber doğrulanırsa, bu tanık olarak sana yeter. Artık ona haddi aşma cezası verebilir, yaptığına karşı onu suçlu tutar, müstahak olduğu cezayı verebilirsin. Kötü niyetlilerden bir örnek olmak üzere, elinden yetkileri alır, kendini itibarsızlık mevkiine düşürür, alnına hıyanet lekesi vurur, boynuna töhmet zincirini geçirebilirsin.Cimrileri önemli işlere bulaştırmamalısın? Korkakları da meşveretine almamalısın... Hırslı ve tamahkâr insanlara da meclisinde yer vermemelisin? Şunu bilmelisin ki, sana danışman olacakların en kötüsü, senden önce kötülük yapan kimselere dost olup, onların suçlarına ortak olanlardır. Çünkü bunlar, zalimlerin yardımcısı ve canilerin dostu olmuşlardır.Piyasalarda alım ve satım doğru tartılanlarla yapılmalıdır ki, alan ve satan zarar görmesin. Narh (taban ve tavan fiyatlarının devlet eliyle belirlenerek, hem üretici ve hem de tüketicinin korunması) koyarak alış verişin adil yapılmasını sağlaman gerekir. Allah şöyle buyurur; "Ölçü ve tartıda hile yapanların vay haline. Onlar, insanlardan bir şey ölçüp aldıkları zaman, ölçüyü tam yaparlar. Kendileri, onlara bir şey ölçtükleri, zaman veya tarttıkları zaman (ölçü ve tartıyı) eksik yaparlar." (Mutaffifin 1-3) ?  Esnaf, ülkede huzurun kaynağıdır. Doğacak musibetlerden ve tehlikeli şeylerden korkmazlar. Bu nedenle daima esnafın işlerini kolaylaştırmalısın? Zira esnaf kesimi, reaya (vergi veren halk) ve berayanın (tüm halkın) hem fayda ve menfaati için çalışırlar, hem de onların müşküllerinin çözümüne yardımcı olurlar. Bunun dışında ihtiyaç maddelerini ülkenin ovalarından, denizlerinden, sahillerinden, dağlarından ve insanların kolay ulaşamadığı yerlerden ve hatta gitmeye cesaret bile edemediği uzak mahallelerden, tehlikeli ve öldürücü bölgelerden getirerek reaya ve berayanın hizmetine sunarlar. ? Vergi işini ihmal etme. Allah buyurur ki; "Şüphesiz ki, Allah, kendisine yardım edenlere mutlaka yardım edecektir." (Hac 40) ? Şunu unutma ki, vergi toplamaktan ziyade ülkenin kalkınması için çaba göstermelisin. Zira vergi halka hizmet ile elde edilebilir. Hizmet vermeden vergi toplama yoluna gitmemelisin. Hz. Peygamber (sav) şöyle buyurur; "Kim, ölü toprağı canlandırırsa o toprak onundur. Zalim damar (sahibi) ne hak yoktur." Bu bakımdan arazi ve emlakin gelişmesi için çaba göstermeyip, sadece vergi tahsil cihetine gidersen ülkeyi harabeye çevirir, insanların perişan olmasına neden olursun?? Mal ve vergi memurlarını denetim altında bulundurmalısın. Kusur ve hıyanetlerinin cezasız kalmayacağını bilen ve senden korkup, çekinen memur ve idareciler tayin etmelisin. Daha sonra bu kişileri, kendi yönetim anlayışına göre yetiştirmeli ve yaptığı işleri, tavır ve davranışlarını takip etmelisin. Kendilerini eşrafın ahbabı olarak gören kimseleri ayan ve idareci tayin etmemelisin. Bu iş için iyiliği maruf ailelerden yetişmiş, İslam'a hizmeti geçmiş, tavır ve davranışları denenmiş kişileri mutasarrıf ve idareci olarak tayin etmelisin? ? İnsan doğduğu gün ağlar. O esnada başkaları gülüyordur. Öyle yaşamalısın ki, öldüğün gün, gülen sen ol, ağlayan halk olsun. Not; (Geniş bilgi için Prof. Dr. Haydar Baş'ın, İmam Ali eserinin "Şerhi Ahd Name-i Ali" bölümünden ulaşabilirsiniz)