Kolaylık sağlayan teknoloji dengeyi bozdu

Uzmanlar, ekran başında geçirilen sürenin dünya ortalamasının üzerinde olduğuna dikkat çekerek, aileleri dijital bağımlılık konusunda uyardı. Akademisyen ve teknoloji uzmanı Ecehan Ersöz, dijital bağımlılığın yalnızca bir teknoloji sorunu değil, davranışsal bir sağlık problemi haline geldiğini belirterek, "Teknoloji hayatı kolaylaştırırken, dijital bağımlılık sessiz bir salgın gibi yayılıyor. İnternet, yapay zekâ, sosyal medya ve çevrim içi oyunlar modern yaşamın ayrılmaz parçaları haline geldi. Ancak bu dijitalleşme rüzgârının gölgesinde büyüyen ciddi bir sorun artık görmezden gelinemiyor: dijital bağımlılık. Teknoloji bilgiye erişimi demokratikleştirdi, sınırları kaldırdı, üretimi hızlandırdı. Ama her ışığın bir gölgesi vardır. Artık sabahları ekranla uyanıyor, geceleri bildirim kontrol ederek uyuyoruz. 'Kaçırma korkusu' yerini 'kendi hayatını unutma' hâline bırakıyor. Bugün geldiğimiz noktada teknoloji; bilgiye ulaşmak kadar, onun içinde kaybolmakla da ilgili. Sosyal medya, oyunlar ve çevrim içi platformlar bireylerin zamanını ve duygusal dengesini ele geçiriyor" dedi.



Bağımlılıkların artık yalnızca maddelerle değil, veri ve dijital alışkanlıklarla ölçüldüğüne dikkat çeken Ersöz, "Sosyal medya, oyunlar, sürekli bildirimler Beynin ödül sistemine doğrudan etki eden bir döngüden söz ediyoruz. Her bildirim bir ödül, her beğeni bir onay, her yeni içerik bir kaçış kapısı. Beyin bu dijital döngüye öyle alışıyor ki, gerçek dünyadaki başarıların yerini sanal zaferler alıyor. Bir zamanlar çocuklar bisiklet tekerleğinin dönüşüyle mutlu olurdu. Bugün bu mutluluk, bir ekranda seviye atlamakla ölçülüyor. Oyun mekanikleri tıpkı bir ödül sistemi gibi kurgulanıyor. Dopamin salgılanıyor, 'bir görev daha' diyerek zaman algısı kayboluyor" dedi.

Dijital bağımlılık yalnızca sosyal medya ve oyunlarla sınırlı değil. Yapay zekâ da artık bu zincirin bir halkası haline gelmiş durumda. Dijital bağımlılığın yükselen türlerinden birinin yapay zekâ ile aşırı etkileşim olduğunu belirten Ersöz, "Sabah uyanır uyanmaz ChatGPT'ye gün planı soranlar, Midjourney olmadan tasarım yapamayanlar, duygusal konuşmalarını yapay zekâ asistanlarına yapanlar var. Bu etkileşim, beyinde ödül sistemini uyarıyor ve bağımlılığa zemin hazırlıyor. Yapay zekânın bir üretim aracı olmaktan çıkıp bir karar ortağı ya da duygusal eşlikçiye dönüşmesi, zihinsel tembelleşme ve eleştirel düşünme becerisinde gerilemeyle sonuçlanabiliyor. Çözüm ekranları tamamen kapatmak değil, bilinci açmak ve dengeyi kurmak. Ailelerde dijital dengeyi kurmak için çocukla çatışmadan konuşmak gerekiyor. Çocuklarımız ekranların değil, hayatın sesine kulak versin. Parmakları sanal dünyaya değil, hayata dokunsun. Çünkü insanın elindeki en büyük güç, hâlâ kendi iradesidir" dedi.