Küçüksu Kasrı

İstanbul Boğazı'nın Anadolu Yakası'nda, Göksu ve Küçüksu derelerinin arasında, eşsiz bir mesire alanında yer alan Küçüksu Kasrı, zarif mimarisi ve Boğaz'a nazır konumuyla adeta bir mücevher gibidir. Osmanlı padişahlarının dinlenme, avlanma ve biniş talimleri için kullandığı bu yapı, Batılılaşma döneminin karakteristik özelliklerini taşıyan önemli bir "biniş kasrı" örneğidir.

Tarihi ve Konumu

Kasrın bulunduğu bölge, Osmanlı döneminde "Hasbahçe" olarak biliniyor ve Sultan IV. Murad'ın buraya "Gümüş Selvi" adını verdiği biliniyor. İlk yapılaşma, Sultan I. Mahmud döneminde (1730-1754), Sadrazam Divitdâr Mehmed Paşa tarafından yaptırılan iki katlı ahşap bir saray ile başlamıştır. Bu eski yapı, Sultan III. Selim ve II. Mahmud dönemlerinde de kullanılmıştır.

Bugünkü kâgir (taş) yapı ise, eski ahşap yapının Sultan Abdülmecid (1839-1861) döneminde yıktırılmasıyla, 1856 yılında inşa edilmiştir. Saray mimarlığında Batılı tarzı tercih eden Abdülmecid'in emriyle yapılan kasrın mimarı, Dolmabahçe Camii'nin de mimarı olan Nigoğos Balyan'dır.

Sarayın en önemli özelliklerinden biri, diğer saray yapılarının aksine yüksek duvarlarla değil, dökme demirden yapılmış zarif parmaklıklarla çevrili olması ve her yönde kapılarının bulunmasıdır. Bu durum, kasrın halka açık bir mesire alanının içinde yer almasıyla ilişkilidir.

Mimari Özellikleri

Küçüksu Kasrı, 19. yüzyıl Osmanlı mimarisinde popüler olan Ampir, Barok ve Rokoko üsluplarının sentezini yansıtır.

• Plan ve Yapı: Kasır, bodrum katı dahil olmak üzere üç katlıdır. Bodrum katı kiler, mutfak ve hizmetli odalarına ayrılmışken, diğer iki katı geleneksel Türk evi planına benzer şekilde, bir orta salona açılan dört odadan oluşur. Dikdörtgen planlı yapı, tuğla ve taş kullanılarak yığma tekniğiyle inşa edilmiştir.

• Dış Görünüm (Cephe): Tümüyle mermer kaplı olan kasrın en gösterişli cephesi, padişahların genellikle deniz yolunu tercih etmesi nedeniyle deniz cephesidir. Bu cephe, Barok ve Rokoko tarzında yoğun süslemeler ve kabartmalarla hareketlendirilmiştir. Kasrın girişine, ortada bulunan kapıya, at nalı biçimli görkemli çift kollu mermer merdivenle ulaşılır. Bu cephede ayrıca şadırvanlı küçük bir havuz da bulunmaktadır.

• Üslup Zenginliği: Yapı, Barok'un anıtsallığı ile Rokoko'nun detay ve abartılı süsleme özelliklerini bir arada sunar. Sultan Abdülaziz döneminde cephe süslemelerinin daha da zenginleştirilmesiyle, Rokoko'nun dekoratif görünümü daha da belirginleşmiştir.

İç Mekan ve Dekorasyon

Küçüksu Kasrı'nın iç mekanı, adeta bir sanat müzesi zenginliğindedir ve dönemin lüks anlayışını gözler önüne serer. İç dekorasyon, aynı dönemde Dolmabahçe Sarayı'nın da iç tasarımını üstlenen Paris Operası dekoratörü Fransız Séchan'a aittir.

• Süslemeler: Tavanlar, alçı kabartma ve kalem işi süslemelerle bezeli olup, duvar ve tavan resimlerinde Batılılaşma dönemi motifleri ön plana çıkar. Duvarlarda sülüs ve ta'lik hatlarıyla yazılmış manzumeler de bulunur.

• Şömineler ve Zemin: Kasır, adeta bir şömine müzesini andırır; odalardaki birbirinden farklı renk ve biçimde şömineler, değerli İtalyan mermerlerinden yapılmıştır. Zeminlerde, her odada farklı süslemelere sahip, ince işçilikli marküteri parkeler kullanılmıştır.

• Mobilyalar ve Sanat Eserleri: İç mekanlar, Avrupa'dan sipariş edilen mobilyalar (özellikle Fransız Louis tarzları), Hereke halıları, zarif tablolar ve sanat eserleriyle döşenmiştir.

Küçüksu Kasrı, hem mimari güzelliği hem de tarihi konumuyla, İstanbul Boğazı gezilerinin vazgeçilmez duraklarından biri olup, Osmanlı'nın 19. yüzyıldaki değişen yaşam ve sanat zevkini yansıtan değerli bir mirastır. Günümüzde "Müze-Saray" statüsüyle ziyaretçilere açıktır.