Muaviye'den sonra hilafet

Muaviye'den sonra hilafet işleri İmam Hasan (a.s.)'a ona da bir şey olursa İmam Hüseyin'e geçecekti.
İmam Hasan (a.s.) Muaviye ile sulh/barış imzaladığında, beş maddelik bir sözleşme yapılmıştı. O sözleşmedeki ikinci madde de, Muaviye yaşlı olması itibariyle öldükten sonra hilafet/hükümet işleri İmam Hasan (a.s.)'a geçecekti. Eğer onun da başına bir şey gelecek olursa hükümet İmam Hüseyin (a.s.)'a geçecekti.
Şimdi bu barış antlaşmasının bazı hükümlerini inceleyeceğiz:
Madde: 1- Hükümet Allah'ın kitabı, Resûlullah'ın sünneti ve reşit halifelerin gidişatına uyması şartıyla Muaviye'ye bırakılacak.
Bu maddeden şu anlaşılıyor ki hilafet, imamet gibi önemli bir mesele değildir. Hilafet dünyevi işlerle ilgili bir meseledir ve her kim Allah'ın Kitabına ve Resûlullah'ın sünnetine uyabilirse hilafet (hükümet) işlerini yürütebilir. Fakat imamet öyle değildir, Allah tarafından verilen bir makamdır. Dolayısıyla hilafet makamı başkalarına devredilebilir fakat imamet devredilemez. Nitekim İmam Ali (a.s.)'ın şöyle bir mantığı vardır: "Hilafet benim hakkım olduğu halde ben kendim veya başka birinin halife olması için kıyam etmem, bu halkın vazifesidir. Ben ancak, hilafet kürsüsünde oturan kişi işleri mecrasından çıkaracak olursa kıyam ederim." (Nehcü'l Belağa 74. Hutbeden böyle anlaşılıyor).
İmam Hasan (a.s.) da babası İmam Ali (a.s.)'ın yaptığının aynısını yaptı. Yani Muaviye'ye ilk maddede dedi ki, şayet Müslümanların işlerinin Allah ve Resulü'nün koymuş olduğu mecrasında yürütür isen ben bu işlerden (hükümet yönetme işinden) çekilirim, aksi taktirde kıyam ederim.
Madde: 2- Muaviye'den sonra hükümet İmam Hasan (a.s.)'a geçecek. Onun başına bir bela gelecek olursa hükümet İmam Hüseyin (a.s.)'a geçecek.
Bu maddenin anlamı şudur: Bu barış antlaşması sonsuza kadar (süresiz)  yapılan bir barış değildir. Bu barış Muaviye hayatta olduğu süre için geçerli ve Muaviye'den sonrası içinse, bir geçerliliği yoktur. Muaviye kendisinden sonrası için bu görevi başkasına devredemez ve kendine bir halef seçemez.
Madde: 3- Muaviye Emir-ül?Müminin Ali'ye küfretmeyi ve namazlarda ona lanet etmeyi bırakmalı ve Ali'yi iyi bir şekilde anmalıdır.
Tarihçilerin kaydettiklerine göre Muaviye tüm camilerde, her namazda İmam Ali (a.s.)'a lanet okutturuyordu. Cuma hutbelerinde de bunu yaygınlaştırmıştı. Hatta Şamlıları öyle bir aldatmıştı ki İmam Ali'nin dinden çıktığına inandırılan o halk, hazretin camide sabah namazı sırasında darp edilerek şehit edildiğine inanamıyorlardı. Bu madde barış sözleşmesinde yer almasına rağmen Muaviye diğer maddeleri çiğnediği gibi bunu da çiğnedi ve bu çirkin hareket elli küsur yıl devam etti.
Madde: 4- Beş milyon dirhemi bulunan Kûfe Beytü'l-malı, hükümete (Muaviye'ye) teslim edilmeyecektir. Ayrıca Muaviye her yıl İmam Hasan (a.s.)'a iki milyon dirhem göndermelidir.
Bu maddedeki maksat Cemel ve Sıffin savaşlarında İmam Ali (a.s.)'ın safında yer alarak şehit olan on binlerce şehit aileleri arasında bu paraları bölüştürmek, dul ve yetimlere bakmaktır. Bu şekilde Haşimoğulları'nı, Ümeyyeoğulları'na bağımlı olmaktan kurtarmak ve İmam Hasan (a.s.) ile İmam Hüseyin (a.s.)'ın ihtiyaç duydukları takdirde bu paralardan bir miktarını kullanmaktı. Bu paralar da Şiraz bölgesinde bulunan "Darabcerd" vergilerinden temin edilecekti. Antlaşmaya göre bu bölgenin vergileri Haşimoğulları'na tahsis edildi. 
Madde: 5- Halk, Ali Şiaları, Şam, Yemen, Hicaz ve yeryüzünün her tarafında emniyet ve güvence içerisinde olmalı, Muaviye onlara zarar vermemeli.
İmam Hasan (a.s.)'ın Muaviye ile yapmış olduğu barış antlaşmasının maddeleri bunlardı. Muaviye, Abdullah b. Amr isminde birini, altını imzaladığı boş bir mektupla birlikte İmam Hasan (a.s.)'a temsilci olarak gönderdi ve "senin bu sayfaya yazdığın tüm şatları kabul ediyorum" dedi. İmam Hasan (a.s.)'da barış antlaşmasına bu şartları yazdı. Daha sonra da Muaviye bu şartlara uyacağına dair ağır yeminler ederek antlaşmayı imzaladı. Fakat Muaviye hilafet işlerini İmam Hasan (a.s.)'dan devraldıktan sonra ne şartlardan birine uydu ve ne de yaptığı yeminlerinde durdu.  Hatta Kûfe'den henüz çıkmadan "Bu antlaşmanın maddeleri benim ayağım altındadır" diyerek antlaşmaya bağlı kalmayacağını Muaviye'ce bir hile ile ilan etti.
İmam Hasan (a.s.)'ın dönemindeki şartlara baktığımızda, onun yerine İmam Hüseyin (a.s.) da olsa öyle bir barış metni imzalamaya mecbur kalırdı. Nitekim İmam Hüseyin (a.s.)'ın dönemine baktığımızda şayet onun yerinde İmam Hasan (a.s.) olsaydı o da kıyam ederdi. Çünkü bu iki imam dönemindeki şartlar birbirinden çok farklıydı.