Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri

Çoğunluğu müftülerden, imamlardan oluşan Müdafaa-i Hukuk Cemiyetlerinden bazıları şöyleydi:

Ankara Vilayeti: Müftü M. Rıfat Efendi (başkan) Kınacızade Şakir, Hanifzade Mehmet ve Hatib Hacı Ahmet Efendiler.

Edirne Vilayeti: Müftü Mestan Efendi (üye).

Erzurum Vilayeti: Hoca Raif Efendi (başkan), Müftü Sadık, Hacı İsmail Efendizade Tevfik, Leylizade İbrahim, Dervişağa Camii Hatibi Ahmet, Çitzade Ragıp Efendiler.

Bitlis Vilayeti: Müftizade Mahmut (başkan), Kalelizade Şevket, Hacı Babuzade Nuri, Şeyh Abdülgazi Efendiler.

Diyarbakır Vilayeti: Ahmet Hamdi Efendi.

Kastamonu Vilayeti: Müftü Salih Efendi, Şeyh Şemsizade Ziyaeddin Efendi.

Konya Vilayeti: Ali Kemalî Efendi (Başkan), Müftü Ömer Vehbi Efendi.

Mamuretilaziz (Elazığ) Vilayeti: Halil Efendi.

Sivas Vilayeti: Müftü Abdürrauf Efendi (Başkan).

Trabzon Vilayeti: Müftü Mehmet İzzet, Hafız Mahmud Efendi. Van Vilayeti: Müftü Şeyh Masum Efendi (Başkan).

Aksaray Mutasarrıflığı: Müftü Kazızade İbrahim Efendi, Hacı Şerif Efendizade Hüseyin Efendi.

Amasya Mutasarrıflığı: Müftü Hacı Tevfik Efendi (Başkan).

Aydın Mutasarrıflığı: Müderris Hacı Süleyman Efendi, Hafız Ahmet Efendi.

Beyazıd Mutasarrıflığı: Şeyh İbrahim ve Abdülkadir Efendiler.

Bolu Mutasarrıflığı: Müderris Kürtzade Mehmet Sıtkı Efendi (Başkan).

Burdur Mutasarrıflığı: Müderris Hatibzade Mehmet Efendi.

Canik (Samsun) Mutasarrıflığı: Müftü Ömerzade Hoca Hasan Efendi, Müderris Adil Efendi.

Çorum Mutasarrıflığı: Müftü Ali Efendi.

Denizli Mutasarrıflığı: Müftü Ahmet Hulusi Efendi (Başkan), Müftüzade Kazım Efendi.

Erzincan Mutasarrıflığı: Müftü Osman Fevzi Efendi, Şeyh Safvet Efendi, Şeyh Hacı Fevzi Efendi.

Giresun Mutasarrıflığı: Müftü Lazzade Ali Fikri Efendi.

Gümüşhane Mutasarrıflığı: Mehmet Şükrü Efendi, Müftüzade Mehmet Efendi.

Ertuğrul (Bilecik) Mutasarrıflığı: Müftü Mehmet Nuri Efendi (Başkan), Hafız Arif Efendi.

Hakkari Mutasarrıflığı: Müftü Ziyaeddin Efendi (Başkan).

Hamidabad (İsparta) Mutasarrıflığı: Müftü Hüseyin Efendi, Şeyh Ali Efendi (Başkan), Hafız İbrahim Efendi, Müderris Şerif Efendi.

İçel Mutasarrıflığı: Hocazade Emin Efendi.

Karahisar-ı Sahib (Afyon) Mutasarrıflığı: Müftü Said Efendi (Başkan), Gevikzade Hacı Hafız Efendi, Nebizade Mehmet Efendi.

Kengiri (Çankırı) Mutasarrıflığı: Müftü Bekirzade Ata Efendi (Başkan). 

Kırşehir Mutasarrıflığı: Müftü Halil Hilmi Efendi (Başkan).

Kütahya Mutasarrıflığı: Mazlumzade Hafız Hasan Efendi, Hacı Musazade Hafız Mehmet Efendi.

Lazistan Mutasarrıflığı: Müftü Mehmet Hulusi Efendi, Mataracızade Mehmet Şükrü Efendi, Şeyh İlyas Efendi.

Malatya Mutasarrıflığı: Müderris Tortumluzade Hacı Hafız Efendi.

Maraş Mutasarrıflığı: Müftü Abdullah Mehmet Efendi. 

Mardin Mutasarrıflığı: Müftü Hüseyin Efendi.

Muş Mutasarrıflığı: Müftü Hasan Kamil Efendi. 

Niğde Mutasarrıflığı: Müftü Süleyman Efendi.

Oltu Mutasarrıflığı: Müftü Mehmet Sadık Efendi, Müderris Emin ve Yakup Efendiler.

Ordu Mutasarrıflığı: Müftü Ahmet İlhami Efendi. 

Siirt Mutasarrıflığı: Müftü Hoca Ömer Efendi.

Sinop Mutasarrıflığı: Müftü Salih Hulusi Efendi.

Teke (Antalya) Mutasarrıflığı: Müftü Yusuf Talat Efendi, Hacı Hatip Osman Efendi.

Tokat Mutasarrıflığı: Müftü Katibzade Hacı Mustafa Efendi, Habib Efendizade Hoca Fehmi Efendi, Hafız Mehmet Efendi.

Urfa Mutasarrıflığı: Müftü Hasan Efendi.

Yozgat Mutasarrıflığı: Müftü Mehmet Hulusi Efendi (Başkan ).

Zonguldak Mutasarrıflığı: Müftü İbrahim Efendi (Başkan). 

Kurtuluş Savaşı bu inanan insanların gayreti, azmi, canını ortaya koyan iman gücü ile kazanılmıştır.

İşin başka bir cephesi de, Mustafa Kemal zafere giden yolda sadece askerî dehasını kullanmamış; hem kendisi dua etmiş Allah'a sığınmış, hem de ağzı dualı din adamlarından destek almış bunu önemsemiştir.

İstanbul Hükûmeti ise Mustafa Kemal'in şahsında vücut bulan, din adamlarının gayretiyle şekillenen müdafaadan son derece rahatsızdı.

15 Ağustos 1919'da Ali Kemal Paşa, kurmay subaylardan Mustafa Bey ile İstanbul Hükûmeti adına, Denizli'ye geldi ve Heyet-i Temsiliye Başkanı Hoca Ahmet Hulusi ile görüşmek istedi.

Kendilerini kabul etmeyen Ahmet Hulusi'nin ayağına giderek, padişahın yanında yer alması konusunda görüştülerse de, Hoca Ahmet Hulusi, vatan savunmasından vazgeçip padişah yanında yer almayacağını açık şekilde bildirmiştir.

Bundan sonra İstanbul hükûmeti, Bab-ı Fetva Memurîn kalemi Müdüriyeti'nce Meşihat Makamına 1 Ağustos 1920 tarihli bir yazı gönderdi.

Bu yazıda Müftü Ahmet Hulusi Efendi'nin müftülük görevi ile bağdaşmayan ve eşkıya çetesi olan Kuvva-yi Milliye hareketine silahlı olarak fiilen katıldığı, işlenen cinayet ve işkencelerin tertipleyicisi ve teşvikçisi olduğu güvenilir kaynaklardan öğrenildiği, bu nedenlerle de adı geçen şifahen alınan bir irade-i aliyye ile görevinden azledildiği bildirildi. 

Vatanperver din adamı ise, canını ortaya koyarak vatanı savunmaya devam etmiştir." (Prof. Dr. Haydar Baş Hoş Geldin Atatürk eserinden)