Mustafa Kemal ile beraber hareket dönemi

Erzurum Kongresi'nde bir Temsil Heyeti meydana gelmişti. Ancak Kuvva hareketinin düzene girmesi, Sivas Kongresi'nde ve bu kongreyi izleyen kumandanlar toplantısında ele alındı. (16-20 Kasım 1919).

Şevket Süreyya Aydemir, özellikle güney cephelerinin bu tarihe kadar kendi başına hareket ettiğini yazar:

"O kadar ki, Sivas Kongresi'nde güney illerinden, hele savaş halinde bulunan cephelerden temsilciler bile yoktu." 

4 Aralık'ta Kayseri'de Ali Fuat Paşa, çalışmaları sonucunda Adana Umum Kuvva-yi Milliye, Antep Kuvva-yi Milliye cepheleriyle ilk birliği sağladı.

Mustafa Kemal, Samsun'a çıktığında, onu ilk karşılayanlar da din adamları olmuştur:

"… Hasta olan mutasarrıf evinden çıkmadığı için 9. Ordu Müfettişi'ni karşılamaya gelememiştir. Belediye reisi yok… Vekalet eden zat da Çarşamba'da arazisinin bulunduğu köydedir.

Belediye meclisinden bir zat Hacı Molla, Atatürk'e şehir namına, 'hoş geldiniz' diyor." 

"… 25 Mayıs 1919 akşamüstü Havza'ya geldi. Ertesi gün başlarında ulemadan Hacı Mustafa Efendi'nin bulunduğu bir heyet kendisini ziyaret ederek memleket meseleleri hakkında görüşmelerde bulundular.

Bu zatlar, diğer bir gece belediye reisinin evinde toplanarak Müdafaa-i Hukuk Heyeti'ni teşkil ettiler." 

Samsun'a çıkıştan kısa bir süre sonra Mustafa Kemal, 1 Haziran 1919'da Diyarbakır, Erzurum, Van, Bitlis, Sivas, Erzincan, Kayseri illerine çekilen telgraflarda Vilayet-i Şarkiye Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin il merkezleri ile mutasarrıflıklarda ve yörelerinde örgütleri var mı şeklinde telgraflar çekmiştir." 

Bunlar Erzurum'da yapılacak kongrenin de hazırlığı olmaktadır.

20 Mayıs'a Sadaret'e gönderdiği telgrafla, İzmir'in Yunanlılar tarafından işgalinin ordu ve millete kabul edilemeyeceğini bildirmişti. 

Ağustos 1919'da Trabzon ve yöresindeki önemli faaliyetlerden birisi  İstanbul'dan gönderilen Tahkik Heyeti'nin çalışmaları olmuştur.

Tahkik Heyeti'nin 22 Ağustos tarihli raporunda; bölge halkının Pontus ve Ermeni hükûmetlerinin teşkili tehlikesine karşı resmi izinle cemiyetler kurdukları, İzmir'in işgali üzerine Erzurum'da bir kongre toplayarak bazı kararlar aldıkları, yörede siyasî amaçla kurulmuş hiçbir Müslüman çetesinin bulunmadığı, Rumların teşkil ettiği çetelerin bulunduğu ifade edilmiştir. 

Şeyhülislam Dürrizade es-Seyyid Abdullah Efendi'nin yazdığı fetvaya karşılık, Mustafa Kemal'in hazırlattığı; "Millî fetva metnini telgrafla öğrenip, hemen katılan müftüler arasında Tirebolu Müftüsü Ahmet Necmettin, Maçka müftüsü Kamil Efendiler de yer almış, Trabzon Kadısı Süleyman Sırrı Efendi de fetvayı desteklemişti."  (Prof. Dr. Haydar Baş Hoş Geldin Atatürk eserinden)