Nükleer silahların gölgesinde ABD-Rusya gerilimi

Nükleer silahlar küresel güvenlik gündeminin zirvesinde yer alıyor. ABD ve Rusya arasındaki gerilim, Ukrayna savaşı, Çin'in yükselişi ve New START anlaşmasının sona ermesiyle yeni bir boyut kazandı.

Son haftalarda, her iki ülke de nükleer testler ve tehditlerle karşılıklı provokasyonlara başvurdu; bu durum, Soğuk Savaş sonrası nükleer tabuyu erozyona uğratıyor.

Rusya'nın Poseidon nükleer torpido ve Burevestnik füzesi testleri, ABD'nin buna misilleme olarak test hazırlıklarını açıklaması, arms race'i tetikledi.

Son nükleer testler ve tehditler

Geçtiğimiz hafta, Rusya stratejik nükleer gücünü sergileyen Grom (Thunder) tatbikatını gerçekleştirdi; bu, yer tabanlı, denizaltı fırlatmalı balistik füzeler ve bombardıman uçaklarını kapsayan kapsamlı bir egzersizdi.

Putin, Ekim sonunda Poseidon nükleer güçle çalışan torpido ve Burevestnik nükleer kapasiteli seyir füzesinin başarılı testlerini duyurdu; bu silahlar, füze savunmalarını aşma iddiasıyla "yenilmez" olarak nitelendirildi ve geniş çaplı kontaminasyon riski taşıyor.

ABD cephesinde, Trump 30 Ekim'de sosyal medyada Rusya ve Çin'e "eşitlik" adına nükleer test emri verdiğini ilan etti; ancak Enerji Bakanlığı, bunun patlayıcı olmayan "sistem testleri" olduğunu netleştirdi.

Global Thunder tatbikatı, nükleer triad'ı (kara, deniz, hava) test ederken, NATO'nun Steadfast Noon egzersizi Avrupa'da nükleer kullanım senaryolarını çalıştırdı. Bu karşılıklı hamleler, Putin'in müttefiklerinden Dmitry Peskov'un "Rusya misilleme yapacak" uyarısını tetikledi. Bu testler teknik ilerlemeden ziyade siyasi şantaj; zira ABD'nin 5 bin117, Rusya'nın 5 bin 459 nükleer başlığıyla zaten dengesiz bir stok var.

New START Anlaşmasının geleceği

New START, 2010'dan beri ABD ve Rusya'yı 1.550 konuşlandırılmış stratejik nükleer başlık ve 700 lançer ile sınırlıyor; 2021'de Biden tarafından 5 yıl uzatıldı ancak 4 Şubat 2026'da sona erecek. Putin, Eylül'de bir yıllık gönüllü uzatma önerdi; Trump bunu "iyi fikir" diye nitelendirdi, ancak resmi görüşmeler yok. Dışişleri Bakanı Marco Rubio, 13 Kasım'da "potansiyel konuşmalar"dan bahsetti, fakat Cumhuriyetçi baskılar uzatmaya karşı.

Diplomatik arenada, Trump'ın Ağustos zirvesinde nükleer triad ve Çin'i kapsayan trilateral anlaşma gündeme geldi, ama Ukrayna işgali denetim mekanizmasını askıya aldı. Rusya, uzatmayı "sınırlı teklif" olarak sunarken, ABD'nin uzay savunma sistemlerini (Golden Dome) eleştirdi.

X platformunda, #NuclearThreat etiketiyle paylaşımlar, B-52 bombardıman uçaklarının Arktik'e yaklaşmasını "çöp uçak korkusu" diye alaya aldı. Bu açıklamalar, güven erozyonunu gösteriyor; uzmanlar, denetimsiz bir dönemin 1991'den beri ilk unconstrained deployment riskini taşıdığını uyarıyor.

Küresel silahsızlanma anlaşmaları

New START'in ötesinde, Kapsamlı Nükleer Test Yasağı Anlaşması (CTBT) hâlâ yürürlükte değil; ABD ve Rusya'nın onaylaması gerekiyor. NPT (Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması) zayıflıyor; SIPRI'nin 2025 raporuna göre, yeni arms race nükleer riskleri artırıyor. Çin'in DF-5C füzesi paradası ve Pakistan'ın "yarı dünyayı yok ederiz" tehdidi, çok kutuplu gerilimi yansıtıyor.

Test moratoryumunun çöküşü, Rusya ve Çin'e fayda sağlar; ABD'nin veri arşivi üstünlüğüne rağmen. Gelecekte, bir yıllık uzatma minimum koruma sunsa da, diplomatik yeniden inşaya ihtiyaç var. Trump'ın NPT Konferansı öncesi normları güçlendirme çağrısı umut verici, ancak Ukrayna ve Tayvan krizleri miscalculation riskini yükseltiyor.

Sonuçta, 2025 nükleer silahsızlanmanın dönüm noktası. Provokasyonlar yerine diyalog şart. Aksi takdirde, yeni bir arms race küresel felaketi davet eder.