Osmanlı arşivinden Atatürk’ün soy ağacı -2

Selanik'in en köklü ve özel ailesine mensup olan Zübeyde Hanımın sülalesinin unvanı olan "nakibzadeler" Osmanlı'nın meşhur şeyhülislamlarından ve nakibüleşraflarından Seyyid Feyzullah Efendi'den gelmektedir.
 
Bu konuda uzun bilgiler veren Mehmet Ali Öz şunları aktarmaktadır: "Osmanlı döneminde idam edilen üç şeyhulislamdan birisi olan olan Rumeli Kazaskeri Şeyhülislam Feyzullah Efendi'nin (1648-1703) çocuklarından üç oğlunun ilmiye sınıfından olduğu biliniyor.
 
Rumeli Kazaskeri Şeyhülislam Seyyid Feyzullah Efendi, Nakibüleşraflık makamına uzun bir süre sahip bulundu. Daha sonra Şeyhülislam Feyzullah Efendi'nin büyük oğlu Nakibüleşraf  Seyyid Feyzullah Efendizade Fethullah Efendi ile diğer oğlu Seyyid Feyzullah Efendizade es-Seyyid Mustafa Efendi ve Seyyid Murtaza Efendi, bu makama getirilmişlerdi.
 
Rumeli Kazaskeri Şeyhülislam Feyzullah Efendi'nin çocuklarından büyük oğlu Nakibüleşraf Fethullah Efendi'dir. Feyzullah Efendi'nin oğlu Murtaza'nın oğlu Ahmet Efendi (ölümü 1733) Belgrad Müftüsü idi.
 
Seyyid Feyzullah Efendi'nin nakibüleşraflık makamına sahip olması ve çocuklarının da bu makamı ellerinde bulundurması, ailenin nakibüleşraflık yapması dolayısıyla şöhret olarak "Nakibzadeler" olarak da anılmışlardır.
 
Selanikli Nakibzadelerin kökeni, Şems-i Tebrizî ahfadından olan Erzurumlu Erzurum Müftüsü Şeyh Mehmet ibn-i Pir Mehmet'in oğlu, meşhur Türk milliyetçisi Vanî Mehmet Efendi'nin damadı, IV. Mehmet döneminin ordu vaizi, Şehzade Mustafa ve Şehzade Ahmet'in hocaları olan Seyyid Hacı Feyzullah Efendi'ye dayanıyor.
 
Erzurumlu Seyyid Feyzullah Efendi, Şems-i Tebrizî ahfadındandır. Dolayısıyla Nakibzadeler, Seyyid Feyzullah Efendi'den dolayı Şems-i Tebrizî'nin ahfadından gelmiş olmaktadırlar."


 
Şeyhülislam Hacı Seyyid Feyzullah Efendi'nin soyundandır.
 
- Hacı Seyyid Abdullah Hami Afendi (Ali Ağa)
 
- İbrahim Ağa
 
- Sofuzade Feyzullah Efendi
 
- Zübeyde Hanım.
 
Mustafa Kemal Atatürk'ün annesi Zübeyde Hanım'ın isminin de,  meşhur dedesi olan Şeyhülislam Feyzullah Efendi'nin kızlarından olan Zübeyde Hanım'dan dolayı verildiği bazı eserlerde yer alır.
 
Aynı şekilde Zübeyde Hanım'ın babası Feyzullah Ağa'nın isminin de büyük dedeleri Şeyhülislam Seyyid Feyzullah Efendi isminden ötürü verildiği düşünülmektedir.
 
Bu bilgiler, 1924 senesinde Mustafa Kemal'in, Bayındırlık Bakanı olan kuzeni Süleyman Sırrı Bey'le beraber Atatürk'ün hazırladığı soy ağacında da yer almaktadır.
 
Zübeyde Hanım, Selanik vilayeti Lankazalı Hacı Sofu ailesinden  Sofuzade Feyzullah Ağa'nın kızı olarak geçer. Onun annesi, Halil Efendi'nin kızı Ayşe Hanım'dır.
 
Nakıbzadeler olarak bilinen bu ailenin soyu Mevlana'nın hocası Şems-i Tebrizî'ye kadar gitmektedir.
 
Aydın Milletvekili Hasan Tahsin San (1865-1951), Zübeyde Hanım'ın soyu için şunları ifade eder: "Atatürk'ün validesi Zübeyde Hanım, Sofuzade ailesinden Feyzullah Ağa'nın kızıdır. Selanik'te doğmuştur.
 
Bu aile bundan 130 sene evvel (1800'lü yılların başında) Sarıgöl'den Selanik'e gelmişlerdir.
 
Vodina sancağının batısında Sarıgöl nahiyesinde on altı köyden ibaret olan bu nahiye ailesi, Makedonya ve Teselya'nın fethinden sonra Konya civarı ahalisinden Osmanlı hükûmetinin sevk ve iskân ettirdiği Türkmenlerdendir. Son zamanlara kadar beş asır müddetince hayat tarzlarını, kılık kıyafetlerini değiştirmemişlerdir."
 
"O zamandan kalan bazı ihtiyarlardan ve bilhassa eski Aydın mebusu Tahsin Bey'den topladığımız malumat ve merhum Tahsin Uzer'in (eski umumi müfettiş ve eski mebus) yaptığı tetkiklerden anladığımız kadarıyla, Ali Rıza Efendi, Anadolu'dan Rumeli'ye geçmiş olan yörüklerden Hafız Ahmet Efendi isimli bir zâtın oğludur.
 
Hafız Ahmet Efendi kırmızı saçlı, kırmızı sakallı olduğu için kendisine 'Kırmızı Hafız' denilirmiş.
 
Atatürk'ün annesi Zübeyde Hanım vaktiyle Vodina'dan Selanik'e hicret etmiş olan Hacı Sofu ailesinden Feyzullah Ağa'nın kızıdır." (Prof. Dr. Haydar Baş, Hoş Geldin Atatürk eseri sh: 84-96) H: Akın Aydın