Romanya kızamık salgınının pençesinde

Romanya'dan gelen haberler, Avrupa'yı alarma geçirdi. Ülke, 2024'te kaydedilen 30 binden fazla kızamık vakasıyla dünyanın en yüksek 10 salgını arasında yer alırken, bu yılki vaka sayısı 15 bini aşmış durumda.

Piatra Neamt'teki hastaneler, şüpheli kızamık vakalarıyla dolup taşıyor; AFP görüntülerinde genç annelerin kollarında ateşli bebeklerle beklediği sahneler yürek burkuyor.

Bu salgın, sadece Romanya'nın değil, Avrupa Birliği'nin aşı politikalarının başarısızlığını simgeliyor. COVID-19 sonrası aşı karşıtlığının yükselişiyle birleşen bu kriz, 2025'i "unutulmuş hastalıkların dönüşü" yılına dönüştürdü.

Aşı karşıtlığı ve sistem zaafları

Romanya'da kızamık salgını, 2016-2019 arasındaki büyük patlamanın devamı niteliğinde. O dönemde 15 bin vaka ve 64 ölümle sarsılan ülke, MMR aşısını zorunlu kılmak için yasal adımlar attı ama uygulama zayıf kaldı.

2025 verilerine göre, aşı kapsama oranı %85'in altında; özellikle kırsal bölgelerde %70'lere düşüyor. Aşı karşıtları, sosyal medyada "doğal bağışıklık" propagandası yaparak ebeveynleri etkiliyor. X'te #NoVaxRomania etiketi altında binlerce paylaşım var.

Sistemsel sorunlar da cabası.. Sağlık Bakanlığı bütçesinin yüzde 20'si aşı programlarına ayrılıyor ama lojistik sorunlar nedeniyle stoklar tükeniyor. Romanya gibi üst orta gelirli bir AB üyesi için bu, utanç verici; zira DSÖ'nün yüzde 95 hedefini tutturamamak, sürü bağışıklığını kırıyor. Salgının yayılması, göçmen akınlarıyla hızlandı. Ukrayna'dan gelen mültecilerin yüzde 40'ı aşılanmamış, bu da sınır bölgelerini ateş odağı yaptı.

AB'nin sınavı

Salgın, Romanya sınırlarını aştı bile. Macaristan ve Bulgaristan'da vaka artışı yüzde 30'u buldu; AB Sağlık Ajansı (ECDC), 2025 sonu için 100 bin vaka uyarısı yaptı. Bu, sarıhumma gibi tropik hastalıkların Avrupa'ya sıçramasıyla örtüşüyor. İklim değişikliği ve göç, enfeksiyon haritasını yeniden çiziyor. Ekonomik maliyeti de ağır. Romanya'da hastane doluluk oranı yüzde 120'ye ulaştı, turizm sektörü yüzde 5 daraldı.

Küresel bağlamda, bu kriz aşı eşitsizliğini gözler önüne seriyor. Afrika'da Gavi Vakfı sayesinde kapsama yüzde 90'lara çıkarken, Avrupa'da gerileme var. DSÖ Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus, 20 Kasım'da "Aşı karşıtlığı, salgınları davetiye çıkarıyor" diye uyardı. X platformunda #MeaslesOutbreak etiketi, ünlüler arasında tartışma yarattı; Elon Musk bile "Bilim inkârı, çocukları öldürüyor" tweet'i attı.

Türkiye'nin dersleri

Türkiye için Romanya salgını, komşu kapısı. Sağlık Bakanlığı, sınır kontrollerini artırdı ve 2025 aşı kampanyasını yüzde 92 kapsama çıkardı ama doğu illerinde oran yüzde 80'lerde. Uzmanlar, göç rotaları üzerinden riski vurguluyor; Hacettepe Üniversitesi'nden Prof. Dr. Mehmet Ceyhan, "Romanya'dan gelen turistler vakaları taşır" diyor. Hükümet, bugün acil stoklama emri verdi; eczanelerde MMR talebi yüzde 50 arttı.

Öte yandan, Türkiye'de aşı karşıtlığı da yükseliyor: Sosyal medyada "aşı zehri" iddiaları, özellikle pandemi sonrası çoğaldı. Bu, kamu sağlığı için tehdit; zira kızamık, %90 bulaşıcı bir hastalık.

Dönüm noktası mı?

Romanya salgını, 2025'in iklim ve jeopolitik krizleriyle birleşince, "unutulmuş salgınlar" çağını müjdeliyor. Aşı karşıtlığına karşı eğitim ve zorunluluk şart; yoksa, Avrupa'da ölümcül dalgalar kaçınılmaz. DSÖ'nün çağrısı net: "Aşı, en ucuz kalkan." Bu kriz, sadece Romanya'nın değil, hepimizin sınavı çünkü salgınlar sınır tanımıyor.