Sarı Nokta hastalığı

Sarı nokta hastalığı, tıbbi adıyla yaşa bağlı makula dejenerasyonu (AMD), gözün retinasındaki makula bölgesinin bozulması sonucu merkezi görme kaybına yol açan yaygın bir göz rahatsızlığıdır.

Makula, net ve detaylı görmeden sorumlu sarı renkli küçük bir alandır; bu hastalıkta hücrelerin zamanla ölmesiyle görme alanı merkezinde kayıplar oluşur. Genellikle 50 yaş üstü bireyleri etkileyen bu hastalık, dünya genelinde körlüğün önde gelen nedenlerinden biridir.

Kuru ve yaş tip olmak üzere iki ana formu vardır; kuru tip yavaş ilerlerken, yaş tip ani görme kaybına neden olabilir. Erken teşhis ve yaşam tarzı değişiklikleriyle ilerlemesi yavaşlatılabilir, ancak tam tedavi mümkün olmayabilir.

Nedenleri ve risk faktörleri

Sarı nokta hastalığının başlıca nedeni yaşlanmadır; retina hücreleri zamanla hasarlanır ve atık maddeler birikerek dejenerasyona yol açar. Genetik yatkınlık önemli rol oynar; aile öyküsü olanlarda risk artar. Sigara kullanımı, yüksek tansiyon, obezite ve yetersiz beslenme (özellikle antioksidan eksikliği) gibi çevresel faktörler hastalığı tetikler.

Yaş tipte, anormal damar oluşumu (neovaskülarizasyon) retina altında sızıntı ve kanamaya neden olur. Güneş ışığına aşırı maruziyet ve mavi ışık da riski artırabilir. Kadınlarda erkeklere göre daha sık görülür, ancak ırk faktörü de etkilidir; beyaz ırkta daha yaygındır.

Belirtileri ve erken uyarı işaretleri

Hastalık genellikle sinsi başlar ve bir gözde daha belirgin olur. En yaygın belirti, merkezi görmede bozulma; düz çizgilerin eğri veya dalgalı görünmesidir (metamorfopsi). Okuma, yüz tanıma veya araba kullanmada zorluk yaşanır. Renk algısında soluklaşma, karanlık nokta (skotom) oluşumu ve detay ayırt edememe diğer belirtilerdir.

Kuru tipte belirtiler yavaş ilerlerken, yaş tipte ani görme kaybı, kanama nedeniyle göz önünde karartılar görülebilir. İki gözde farklı seviyelerde olabilir; bu yüzden düzenli göz muayenesi şarttır. Belirtiler fark edildiğinde hemen doktora başvurulmalıdır, zira gecikme kalıcı hasara yol açar.

Teşhis ve tedavi yöntemleri

Teşhis, oftalmolojik muayene ile başlar; fundus incelemesi, optik koherens tomografi (OCT) ve floresein anjiyografi gibi görüntüleme teknikleri kullanılır. Amsler grid testiyle hasta evde bozulmaları izleyebilir. Tedavi, hastalığın tipine göre değişir. Kuru tipte, antioksidan takviyeleri (AREDS formülü: C vitamini, E vitamini, beta-karoten, çinko) ilerlemeyi yavaşlatır.

Yaş tipte, anti-VEGF enjeksiyonları (Eylea, Lucentis) damar büyümesini engeller; lazer tedavisi veya fotodinamik terapi de uygulanabilir. İleri vakalarda düşük görme yardımcıları (büyüteçler, teleskopik lensler) kullanılır. Cerrahi müdahale nadirdir, ancak retina nakli gibi deneysel yöntemler araştırılmaktadır.

Önleme ve yaşam tarzı önerileri

Önleme, risk faktörlerini yönetmekle mümkündür. Sigarayı bırakmak, sağlıklı beslenme (yeşil yapraklı sebzeler, balık, omega-3) ve düzenli egzersiz şarttır. Güneş gözlüğü kullanımı UV ışınlarını engeller. Diyabet ve hipertansiyon kontrolü de önemlidir. 50 yaş üstü bireyler yıllık göz muayenesi yaptırmalıdır. Araştırmalar, Akdeniz diyeti ve fiziksel aktivitenin riski yüzde 30 azalttığını gösterir. Erken müdahale ile görme kaybı önlenebilir; bu yüzden farkındalık kampanyaları hayati rol oynar.

Sarı nokta hastalığı, yaşlı nüfus arttıkça daha yaygın hale gelebilir; ancak bilinçli yaklaşımla yönetilebilir bir durumdur. Şüphe durumunda uzman bir göz doktoruna danışmak en iyisidir.