Savaş bitti kaçış başladı

YENİ MESAJ / HABER-ANALİZ

NATO birliklerinin geri çekilmesinin ardından Afganistan'da hızla ilerleyen ve başkent Kabil'i de ele geçiren Taliban, ülkede çatışmaların sona erdiğini ve savaşın bittiğini açıkladı. Taliban'ın sözcüsü Muhammed Naim, El Cezire televizyonuna yaptığı açıklamada, "Bugün Afgan halkı ve mücahitler için büyük bir gün. Yirmi yıllık emeklerinin ve gösterdikleri fedakarlıkların meyvesini aldılar. Allah'a şükür ülkede savaş sona erdi" dedi. Ülkenin ne tür bir rejimle yönetileceğinin kısa süre içinde açıklanacağını duyuran Naim, Taliban'ın izolasyon içinde yaşamak istemediğini belirterek uluslararası topluma diyalog çağrısı yaptı. Tüm taraflarla barıştan yana olduklarını vurgulayan Naim, uluslararası topumun endişelerini diyalog yoluyla çözmek istediklerini belirterek "tüm ülke ve kuruluşlardan bütün sorunların çözümü için bizimle masaya oturmalarını istiyoruz" dedi. Naim içişlerine karışmamaya yönelik karşılıklılık ilkesine dayalı bir uluslararası politika izleyeceklerini belirterek "Başkalarının işlerine karışmayacağız ve kendi işlerimize müdahaleye de izin vermeyeceğiz. Yabancı güçlerin Afganistan'daki başarısız deneyimlerini bir kez daha tekrarlamayacaklarını düşünüyoruz" dedi.

'Tüm aktörlerle diyaloğa hazırız'

Taliban iç siyasetle ilgili olarak da ılımlı mesajlar vermeye özen gösterdi. Sözcü Naim, kadınların ve azınlıkların şeriatla uyumlu olan haklarına saygı göstereceklerini, ülkedeki Afganları da yabancıları da koruyacaklarını belirtti. Naim, Afganistan'daki tüm aktörlerle diyaloğa hazır olduklarını ve gerekli korumayı sağlamaya hazır olduklarını vurguladı. Taliban sözcüsü, "İstediğimize ulaştık. İstediğimiz, ülkemizin özgürlüğü ve halkımızın bağımsızlığıydı. Hiç kimsenin herhangi birini hedef almak için topraklarımızı kullanmasına izin vermeyeceğiz. Başkalarına zarar vermek istemiyoruz" diye konuştu.

Cumhurbaşkanı Gani'ye tepki

Taliban'ın Kabil'deki Cumhurbaşkanlığı Sarayı'nı ele geçirmesi öncesinde pazar günü ülkeyi terk eden Cumhurbaşkanı Eşref Gani, Facebook hesabından yaptığı paylaşımda, kan dökülmesini önlemek için ülkeden ayrıldığını açıkladı. Nerede olduğunu açıklamayan Gani'ye sosyal medya kullanıcıları korkaklık suçlamasında bulundu. El Cezire, Gani'nin korumalarına dayandırdığı haberinde Cumhurbaşkanı'nın Özbekistan'ın başkenti Taşkent'e gittiğini bildirmişti.

Tahliyeler son hız sürüyor

Batılı ülkeler ise son hız diplomatik personel ve vatandaşlarını ülkeden tahliye etmeye çalışıyor. ABD Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamada, Kabil Büyükelçisi Ross Wilson dahil olmak üzere tüm büyükelçilik personelinin Kabil havalimanına transfer edildiği ve büyükelçilik binasından Amerikan bayrağının indirildiği bildirildi. ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon) tahliyeler için ek bin asker görevlendirildiğini belirterek Afganistan'da tahliyelere destek için konuşlu asker sayısının 48 saat içinde 6 bine yükseltileceğini açıklamıştı. Diğer Batılı ülkeler de hızla Büyükelçilik personelini tahliye ederken Rusya ve Türkiye büyükelçilik binalarının tahliyesine şu aşamada gerek duyulmadığını açıkladı.

Kabil Havalimanı'nda izdiham

Öte yandan Afganistan'da ülkeden ayrılmak isteyen binlerce sivilin akın ettiği ve ABD askerlerinin havaya ateş açtığı Kabil Uluslararası Havalimanı'nda çok sayıda kişi hayatını kaybetti. Taliban'ın pazar günü Afganistan'ın başkenti Kabil'e girmesinin, başkanlık sarayı ve kamu binalarının kontrolünü ele geçirmesinin ardından kentte panik havası hakim oldu. Binlerce kişinin akın ettiği ve piste çıktığı Kabil Havalimanı'nda 5 kişinin yaşamını yitirdiği belirtildi. Diğer yandan Taliban güçleri, başkent sokaklarında devriye gezmeye başladı. Cumhurbaşkanlığı Sarayının çevresinde sıkı güvenlik önlemleri alan Taliban, başkanlık sarayına giriş çıkışları da kapattı.

64 ülkeden ortak açıklama

ABD'nin Afganistan'daki vatandaşlarını tahliye süreci devam ederken, 64 ülke ortak bir açıklama ile ülkeden ayrılmak isteyenlerin engellenmemesi ve tüm çıkış yollarının açık tutulması çağrısı yaptı. ABD Dışişleri Bakanlığı, aralarında İngiltere, Almanya, Fransa, İtalya, Japonya, Katar, Güney Kore, İspanya ve Yemen'in de bulunduğu 64 ülke ile Avrupa Birliği (AB) Yüksek Temsilciğinin imzası bulunan ortak açıklamayı kamuoyu ile paylaştı. Açıklamada, Afganistan'daki durumun giderek kötüleştiği, bununla beraber ülkeden ayrılmak isteyen yabancıların ve Afganların güvenli bir şekilde tahliyesine tüm tarafların saygı duyması gerektiği belirtildi. Açıklamanın sonunda Afgan halkının güvenlik ve emniyet içinde ve onurlu bir şekilde yaşamaya hakkı olduğu ve uluslararası toplumun Afgan halkını desteklemeye devam edeceği ifade edildi.

THY, Afganistan seferlerini iptal etti

Bu arada Türk Hava Yolları (THY) Afganistan'a tarifeli uçuşları iptal etti. THY, Afganistan'daki gelişmeler üzerine bu ülkeye uçuşları durdurdu. Afganistan'dan ayrılmak isteyen vatandaşların tahliyesi için gönderilen THY'ye ait uçak, 324 yolcuyla İstanbul Havalimanı'na iniş yaptı.

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da Afganistan'daki durumla ilgili dün yaptığı açıklamada, "Diplomatik misyonlarımız ve tüm çalışma arkadaşlarımızla ilgili gerekli tedbirleri başından beri aldık, gerekli önlemler alınmıştır. Kabil Büyükelçiliğimiz faaliyetlerini sürdürüyor." değerlendirmesinde bulundu. Çavuşoğlu, "Yaklaşık 1500 vatandaşa bizzat telefonla ulaştık. Ayrıca orada faaliyette bulunan firmalarımızın sahiplerine ve yöneticilerine de tek tek ulaştık ve çalışanlarımızla ilgili gerekli telkinlerde bulunmuştuk" dedi. Çavuşoğlu, ülkede kalmak isteyen, Afganlarla evli ya da işinden dolayı kalmak isteyen Türk vatandaşlarının olduğunu da belirtti.

Biden eleştirilerin hedefinde

Selefi Donald Trump'ın aldığı Afganistan'dan çekilme planını destekleyerek devam ettiren ve çekilmenin 31 Ağustos'a kadar tamamlanacağını açıklayan ABD Başkanı Joe Biden ise ülke içinde sert eleştirilerle karşı karşıya. Cumhuriyetçilerin Senato'daki lideri Mitch McConnell Biden'ın uyguladığı politikayı "Amerikan liderliği açısından utanç verici bir hata" olarak eleştirdi. Dışişleri Bakanı Antony Blinken da Kabil'den Amerikan personeli taşıyan helikopter görüntülerinin 1975'te Vietnam'dan çekilinmesini hatırlatıp hatırlatmadığı yönündeki soruya "Bu kadar ileri gitmeyelim. Bunun Saygon olmadığı apaçık ortada" yanıtını verdi. Amerikan istihbarat servislerinin geçen hafta kamuoyuna açıklanan raporunda başkent Kabil'in daha en az üç ay dayanabileceği, Kabil'e yönelik doğrudan bir tehlikenin bulunmadığı öngörüsüne yer verilmişti.

Bu arada İngiltere Savunma Bakanı Ben Wallace, Afganistan'ın kontrolünün Taliban'da olduğunu kabul ettiğini belirterek, NATO ve İngiliz güçlerinin bu ülkeye geri dönmeyeceğini bildirdi.

11 Eylül 2001'den bugüne

11 Eylül 2001'de ABD'nin New York şehrinde bulunan İkiz Kuleler'e yapılan saldırılarda 3 bine yakın kişinin ölmesinden sonra ABD Başkanı George W. Bush, "terörle mücadele" politikası kapsamında Afganistan'a savaş açma kararı almıştı. ABD tarafından 11 Eylül saldırıları gerekçe gösterilerek Ekim 2001'de ülkeye asker gönderildi. Harekât Usame bin Ladin'in yakalanmasına değin sürecekti. Aynı zamanda Taliban ve diğer Taliban yandaşı güçlerin ortadan kaldırılması ile harekât sona erecekti. 2011 yılında Usame bin Ladin ABD askerlerinin düzenlediği operasyonla Pakistan'da öldürüldü. Ancak, Taliban ve yandaşlarının ortadan kaldırılması hedefi gerçekleşmedi. ABD ile Taliban arasında Şubat 2020'de anlaşmaya varıldı. Anlaşma çerçevesinde bu yıl uluslararası güçlerin Afganistan'dan geri çekilme süreci başlatıldı. Anlaşmadan sonra Taliban, eş zamanlı şekilde hazirandan bu yana şiddetli saldırılarla Afganistan'da birçok ilçeyi, son bir ayda da vilayet merkezlerini hızla ele geçirdi. Cumhurbaşkanı Eşref Gani'nin ülkeyi terk etmesi ve hükümet güçlerinin başkentten ayrılmasıyla Taliban, pazar günü başkanlık sarayı ve kamu binalarında kontrolü sağladı.