Şüpheli malı araştırmadan alma

İmam Gazali Hazretleri şöyle buyurdu:"Alınacak ve yenecek bir şeyin inceden inceye sorulması iyi olmakla beraber iyi olmadığı da olur. Aldığı bir şeyi, zahirde iyi hali belli birinden alıyorsa, uzun-uzadıya sorması lüzumsuz olur. O zatın hali yetişir. Şayet, zalim ve fâsık birinden alıyorsa, o zaman da tetkik etmesi, temin ettiği yeri sorup öğrenmesi, mal hakkında bilgi sahibi olması gerekir. Çok defa zahirdeki hale göre hareket edilmesi en uygunudur. Alınan herhangi bir şey; devlete ait, yahut hizmetinde bulunduğu kimseye ait olduğu tesbit edilirse, bu durumda uygunu onu terk etmektir. Bir kısım zatların fetvası budur. Sonra, bu gibi ihtimal belirince; sorup anlamak yerinde olur. Bir diğer kısım zatlar da, sorup öğrenmeyi uygun bulmamış, zahirdeki duruma göre hareket etmeyi daha uygun bulmuşlardır.Haris-i Muhasibi (r.a.) der ki: 'Bir kimse, yakın dostundan bir şey alırsa, sormaması daha iyi olur; iki taraf için de uygun olmayan bir şey zuhur edebilir.'Bir şeyin haram olduğunu bilirsen; onun aslını sorma. Çünkü satan bilerek yalan söyler. En uygunu haramlığı ve helâlliği katî bilinmeyen şeyleri sormaktır.Bil ki, bir kimsenin elindeki mala haram karışınca ona bazı vazifeler terettüp eder. Onun ilk vazifesi, haram kısmı ayırıp atmaktır. Diğer vazifesi de o haram malın sarf edilecek yerlerini bilmesidir.Birinci vazife, haram kısmı ayırıp atmaya dairdir. Bu kısım; hırsızlık, emanet veya benzeri şeyler ise, kolaydır. Karışık olduğu takdirde seçip almak biraz zor olur. Meselâ; malının yarısına haram karıştığı veya hıyanetle mal sahibi olduğunu bilirse, tâyin ettiği miktarı atar. Ötesini bırakır. Miktarını tâyin edemediği takdirde galip zannı ile hareket eder."