Tarım ürünleri ithalatında utandıran rekor

RECEP BAHAR / ANALİZ

Türkiye İstatistik Kurumu TÜİK) tarafından açıklanan dış ticaret verileri baz alınarak hazırlanan TGDF Dijital Veri Paneli'ne göre 2022 yılının ilk 11 ayında tarım, gıda ve içecek sektörü 22 milyar 650 milyon dolar ihracat, 18 milyar 620 milyon dolar ithalat gerçekleştirdi. 2022 yılının ilk 11 ayında ihracat, önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 14.7, ithalat ise yüzde 26.5 oranında artış gösterdi. Ancak 2022 yılının ilk 11 ayında dış ticaret fazlası önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 19.9 düşüşle 4 milyar 30 milyon dolar olarak gerçekleşti.

Ukrayna'nın işgali dengeleri bozdu

Yılın ilk aylarında dış ticaret fazlası önceki yılın yüzde 50 üzerindeydi. Mart ayında bu oran yüzde 101.5'e ulaştı. Ancak Nisan, Mayıs ve özellikle Haziran aylarındaki yüksek aylık ithalat rakamları ve Mayıs ayında aylık bazda dış ticaret açığı verilmesi, dış ticaret fazlasını aşağıya çekti. Yılın ilk 6 ayında dış ticaret fazlası önceki yılın yüzde 22.1 gerisinde kaldı. Yaşanan süreçte Rusya'nın 24 Şubat 2022'de Ukrayna'yı işgal etmesi etkili oldu. Öte yandan birim ihracat değeri 2022 yılının ilk 11 ayında önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 13 artarak 1204 dolar/ton olarak gerçekleşti. İthalat birim değeri ise önceki yıla göre yüzde 17.2 artışla 690 dolar/ton'a yükseldi.

Buğday ithalatında rekor

2022 yılının ilk 11 ayında en çok ithal edilen ürünler ise sırasıyla buğday (2.9 milyar dolar), soya fasulyesi (1.9 milyar dolar) ve ham ayçiçeği yağı (1.4 milyar dolar) oldu. Her üç ürünün ithalatında rekor kırıldı. Bu 3 stratejik ürün, toplam ithalatın yaklaşık yüzde 33.3'ünü yani 3'te 1'ini oluşturdu. Yılın ilk 11 ayında ithalatta ilk sırada yer alan buğdayın en fazla ithal edildiği ilk iki ülke şu anda savaş halinde olan Rusya (2.1 milyar dolar) ve Ukrayna (600 milyon dolar) oldu.

Hayvan yemi ithalatı da rekor kırdı

Öte yandan 2022'nin ilk 11 ayında hayvan yemi ithalatına 5 milyar 260 milyon dolar, bitkisel yağ (ayçiçek yağı ve palmiye yağı) ithalatına 3 milyar 695 milyon dolar ödendi. Hayvan yemi sektörü, toplam ithalatın yüzde 28.2'sini oluşturdu.

Kimden aldık, kime sattık?

2022 yılının ilk 11 ayına ait dış ticaret verileri ülkeler bazında incelendiğinde en çok ihracat yapılan 5 ülke Irak (3 milyar 387 milyon dolar), Rusya (1 milyar 599 milyon dolar), Almanya (1 milyar 496 milyon dolar), ABD (1 milyar 327 milyon dolar) ve İtalya (732 milyon dolar) oldu. Ülkelere göre en çok ihraç ettiğimiz ürünler Irak için un, dondurulmuş tavuk eti, domates salçası; Rusya için alabalık, mandalina ve şeftali; Almanya için fındık içi, ambalajlı fındık ve kuru üzüm oldu. Ülke bazında ithalat verileri incelendiğinde, 2022 yılının ilk 11 ayında en fazla ithalat yapılan ülkeler Rusya (4 milyar 455 milyon dolar), Ukrayna (2 milyar 624 milyon dolar), Brezilya (1 milyar 909 milyon dolar), Malezya (1 milyar 43 milyon dolar) ve ABD (870 milyon dolar) oldu. Türkiye'nin en fazla ithalat yaptığı iki ülke şu anda savaşta olan Rusya ve Ukrayna olurken, bu iki ülkeden yapılan ithalat ise toplam ithalatın yüzde 38'ini oluşturdu. Rusya'nın tek başına tüm ithalattaki payı yüzde 23.9 oldu. İthalatta öne çıkan ürünler Rusya için buğday, ham ayçiçeği yağı ve dane mısır; Ukrayna için buğday, ham ayçiçeği yağı ve dane mısır; Brezilya için soya fasulyesi, kahve ve şeker oldu.