Yeni bir İran-Irak savaşı mı?

Irak Cumhurbaşkanı Talabani'nin İran ile Irak arasındaki Şattülarap suyoluyla ilgili anlaşmazlığı gideren 1975 Cezayir anlaşmasını tanımadığını ifade etmesi ABD'nin İran'ı vurmak için fitili ateşlediği şeklinde yorumlanmasının bir sebebi var. 1974 yılına gelindiğinde, Irak kendisini yeni toparlamış ve SSCB ile ilişkilerini daha da derinleştirmişti. O yıllarda SSCB donanmasını Basra Körfezi'ne gönderince Irak, İran'a karşı kendinde bir özgüven bulmuştu. SSCB'yi de arkasına alan Irak, bu özgüven sarhoşluğuyla Şattülarap suyolunun tam hâkimiyeti elde edebileceğini düşündü.Bu düşüncesini Irak, Şattülarap suyoluna giren tüm gemileri teftiş ederek ve İran bayraklarının indirilmesini isteyerek icraata döktü ve bu durum çok geçmeden iki ülkeyi savaşın eşiğine getirdi. İran bu savaşı çok önceden fark ettiği için olsa gerek uzunca bir süredir peşmergeleri Irak'a karşı kışkırtıyordu. 1974'te İran'ın desteğini alan peşmergeler ile Bağdat yönetimi arasında şiddetli çatışmalar yaşandı. Çok kanlı geçen bu çatışmalı dönem sonunda Irak, Şattültarap suyoluna sahip olamayacağını anladı. Irak bu geç de olsa gördüğü bu gerçek karşısında boyun eğdi ve ayrılıkçı peşmerge hareketlerinin güçlenmesi, İran'ın bastığı yerden ayağını kaldırmayan savaşma iradesi ve ABD'nin de İran'ın yanında yer almasından dolayı İran ile istemeye istemeye anlaşmak zorunda kaldı.  Bu da, 1975 Cezayir Anlaşması'na giden süreci başlattı. 1975 yılında İran ile Irak arasında imzalanan Cezayir Anlaşması, Irak'ın İran'ın toprak bütünlüğünü kabul etmesi karşılığında Tahran yönetiminin peşmergelere desteğini kesmesini sağlamıştır. Bu tarihten sonra İran'ın desteğini alamayan Barzani, Irak karşısında yalnız kalmış ve bu yalnız kalış Barzani'ye ve peşmergelere çok pahalıya mal olmuştur. Öyle ki Barzani'nin hemen hemen bütün güçleri Irak tarafından yok edilmiştir. ABD ve İsrail tarafının istemediği halde gerçekleşen 1975 Cezayir anlaşması, Barzani ve peşmergeler tarafından ABD'nin onları yalnız bıraktığı şeklinde anlaşılmış ve üzerlerinde unutulmayacak kadar şiddetli etkileri olmuştur. Süreç bununla da bitmemiş ve 1979'da gerçekleşen İran devrimi sonrasında Irak, zaten hazmedemediği 1975 Cezayir Anlaşması'nın öcünü almak için ABD ve İsrail'i de arkasına alarak 1980 yılında İran'a saldırmıştır. Saddam'ın Irak Meclisi'nde basının karşısına geçerek Cezayir Anlaşması'nı yırtması sekiz yıl sürecek olan İran-Irak savaşının fitilini ateşlemiştir. İşte bundan dolayı Talabani'nin Şattülarap suyoluyla ilgili anlaşmazlığı gideren 1975 Cezayir anlaşmasını tanımadığını söylemesi geçmişte olduğu gibi fitilin yeniden ateşlenmesi şeklinde haklı olarak yorumlanıyor. Dicle ve Fırat nehirlerinin birleşmesiyle oluşan Şattülarap suyolu, Irak'ın İran ile güney sınırını oluşturuyor. Bayram değil seyran değil, Talabani'nin damdan düşer gibi bu ifadeleri kullanması ABD'nin isteğini yerine getirmekten başka bir şey değil. İran'dan gelen tepkinin de çok sert olması bundan dolayıydı. İran Talabani'nin ifadelerine anlaşmanın geçerli olduğunu bildirerek cevap verdi.  Bütün bu gelişmelerin ayrıntılarına bakıldığında Talabani'nin bu çıkışının İran'ı bir şekilde geri adım atmaya zorlayabilmek için ABD'nin yeni bir manevrası olduğu anlaşılıyor. ABD geçmişte Saddam'lı Irak'la Şah'lı İran'ı nasıl kapıştırıp parsayı topladıysa şimdi de aynı senaryoyu mu uygulamaya çalışıyor?Yoksa bu hamlesiyle İran'ı biraz daha mı yormayı amaçlıyor? Henüz tam olarak belli değil ama uzun zamandır belli olan bir gerçek var ki bu gerçek, ABD'nin yerleştiği bir Ortadoğu Saddamlı dönemlerini bile aratacak kadar büyük sorunlarla boğuşan bir kaos ortamı olmaktan daha uzun yıllar kurtulamayacak.