3’lü zirvede kritik kararlar

MURAT ÇABAS / HABER ANALİZ

İran'ın başkenti Tahran'da, Tahran Uluslararası Konferans Salonu'nda önceki gün Türkiye, İran ve Rusya arasında "Astana Formatında Yedinci Üçlü Zirve Toplantısı" düzenlendi. Zirvenin öncelikli gündemi Suriye'de 11 yıldır süren savaştı. Üçlü zirvenin, Türkiye'nin bölgeye operasyon sinyali verdiği dönemde gerçekleşmesi dikkat çekti. Zirvenin ardından oldukça kritik kararlar içeren 16 maddelik bir ortak bildiri yayımlandı. Liderler, düzenledikleri ortak basın açıklamasında dikkat çeken açıklamalar yaptılar.

Asıl ikamet yerlerine dönecekler

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Rusya Devlet Başkanı Putin ve İran Cumhurbaşkanı Reisi'nin katılımıyla gerçekleştirilen Türkiye-İran-Rusya Üçlü Zirvesi'nin ardından 16 maddelik ortak bildiri yayımlandı. Ortak bildiride 11'inci madde oldukça dikkat çekici… Bu maddede, "Sığınmacıların ve ülke içinde yerlerinden edilmiş kişilerin, geri dönme ve bu çerçevede desteklenme haklarını teminen, Suriye'deki asıl ikamet yerlerine güvenli ve gönüllü geri dönüşlerinin kolaylaştırılmasının gerekliliğinin altını çizmişlerdir" deniliyor. Bu ortak kararla beraber taraflar, sığınmacıların belirlenen bölgelere değil de, savaş öncesi yaşadıkları ikametgahlara dönüşlerini kabul ediyor.

Toprak bütünlüğü vurgusu önemli

Astana sürecinin, Suriye krizinin barışçıl ve sürdürülebilir çözümündeki öncü rolüne dikkat çeken ortak bildiride, Suriye Arap Cumhuriyeti'nin egemenliği, bağımsızlığı, birliği ve toprak bütünlüğüne vurgu yapılıyor. Terörle mücadelenin ifade edildiği 3'üncü maddede, "Terörün her tür ve biçimiyle mücadele etmek amacıyla birlikte çalışmaya devam etme kararlılıklarını dile getirmişlerdir. Sivil tesisleri hedef alan ve masum can kayıplarına neden olan saldırılar da dahil olmak üzere, Suriye'nin çeşitli bölgelerindeki terör örgütlerinin ve bunlarla iltisaklı farklı isimler altındaki grupların artan varlık ve faaliyetlerini kınamışlardır. Suriye'nin kuzeyi ile ilgili tüm düzenlemelerin eksiksiz bir şekilde uygulanması gerektiğinin altını çizmişlerdir" deniliyor. Ortak bildiride ABD'nin Fırat'ın doğusunda hedeflediği "özerk yönetim" ile ilgili de bir madde var. İlgili maddede, "Gayrimeşru özyönetim teşebbüsleri dahil olmak üzere, terörle mücadele kisvesi altında sahada yeni gerçeklikler oluşturulmasına dair her türlü girişimi reddetmişler ve Suriye'nin egemenliğinin ve toprak bütünlüğünün yanı sıra komşu ülkelerin milli güvenliğini tehdit eden sınır ötesi saldırılar ve sızmalar dahil olmak üzere ayrılıkçı gündemlere karşı durma kararlılıklarını vurgulamışlardır" deniliyor.

İsrail'in saldırıları kınandı

Ortak bildiride İsrail'in Suriye'ye yaptığı saldırılar şu ifadelerle kınandı: "İsrail'in, sivil altyapı dahil Suriye'deki askeri saldırılarını kınamışlardır. Bu saldırıların, uluslararası hukuku, uluslararası insancıl hukuku ve Suriye'nin egemenliğini ihlal ettiğini değerlendirmişler; bölgeyi istikrarsızlaştırdığını ve gerginliği tırmandırdığını teslim etmişlerdir. İsrail'in bu bağlamda aldığı tüm karar ve önlemleri de geçersiz sayan ve bunların hiçbir hukuki etkisi olmadığını değerlendiren Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin 242 ve 497 sayılı kararları başta gelmek üzere, Suriye Golanı'nın işgalini reddeden ilgili Birleşmiş Milletler kararlarının hükümleri dahil, evrensel olarak tanınan uluslararası hukuk kararlarına uyulması gerekliliğini teyid etmişlerdir." Bir sonraki üçlü zirvenin Rusya Devlet Başkanı Putin'in daveti üzerine Rusya'da yapılacağı da belirtildi.

'Ortak çabamızı sürdüreceğiz' vurgusu

Üçlü zirve sonrası ortak basın açıklaması yapan liderler Suriye krizinin çözümünde Astana formatının öncü rolüne vurgu yaptılar. Cumhurbaşkanı Erdoğan, "Astana platformunun Suriye krizinde çözümün önünü açabilecek en etkili girişim olduğunu bir kez daha göstermiş olduk. Astana garantörleri olarak, bu doğrultuda aynı kararlılıkla çalışma irademizi bir kez daha teyit ettik" dedi. Erdoğan, terörle mücadele konusunda da, "PKK, PYD, YPG terörü hepimizin ortak meselesidir. Terör örgütünün Suriye'nin toprak bütünlüğünü hedef aldığını unutmamalıyız. Suriye ihtilafına ancak siyasi çözümle son verilebileceği yönündeki mutabakatımız bakidir" ifadelerini kullandı. Rusya Devlet Başkanı Putin, "Suriye'nin geleceği için Suriyelilerin aralarında anlaşmaları gerekli. Suriye'de teröre karşı ortak çabamızı sürdüreceğiz" açıklamasını yaptı. İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi de, ülkesinin Suriye krizine siyasi çözümü ve bu konuda her türlü inisiyatifi desteklediğini belirtti. ABD'nin Suriye'deki 'gayrimeşru' varlığının bu ülkede istikrarsızlığa neden olduğunu belirten Reisi, "İran, Suriye'yi daha güçlü şekilde desteklemeye devam edecektir. Zengin petrol bölgelerini yağmalayan ABD mümkün olduğunca çabuk Suriye'den çekilmelidir" dedi. Reisi ayrıca şunları söyledi: "Suriye'nin topraklarının her noktasının Suriye'nin meşru hükümetinin denetimine ve kontrolü altına girmesi gerekiyor. Rusya, Türkiye ve İran'ın iş birliğinin yanı sıra Suriye hükümetiyle iş birliği çok önemli."