ABD'nin işi bitiyor

RECEP BAHAR / DETAY HABER

 

Dünyanın en zengin insanlarından biri olan ABD'li milyarder yatırımcı Ray Dalio, Japon Nikkei Asian Reviews'a verdiği mülakatta, koronavirüs salgınının dünya düzeninde kaymaya yol açacağını savunarak, "1929 başlayan Büyük Bunalım ile 1939'da başlayan İkinci Dünya Savaşı sırasında görüldüğü gibi dünya lideri değişecek. Ortalık yatıştığında Çin hakim güç olarak öne çıkacak" dedi.

Dünyanın en büyük hedge fonu Bridgewater Associates'in Ortak Başkanı Dalio, 1918'de İspanyol gribinde olduğu gibi doğal olayların ekonomik ve siyasi sistemleri tepetaklak etme yeteneğini değerlendirmekte başarısız olduğunu itiraf etti. Dalio, yeni dünya düzeninde ABD'nin konumunun eğitim kalitesine, iş ahlakına ve hukuka saygıya bağlı olacağını dile getirdi. Nikke'nin Dalio ile yaptığı mülakattan kesitler: 

 

Zaten çöküş kaçınılmazdı!

 

Soru: Tarihi perspektiften bakıldığında koronavirüs salgınını nasıl görüyorsunuz? 

Dalio: Virüs ekonomik çöküşü tetikledi fakat çöküş kaçınılmaz bir şekilde gelecekti çünkü virüsten önce de ciddi sıkıntı vardı. Merkez bankalarının borcu yüksek olan ve aşırı gelir adaletsizliğinin olduğu ülkelerde normal borç çevrimini yürütecek gücü kalmamıştı. Bu dönem, 1930 ile 1945 arasındaki döneme benziyor. Merkez bankaları ve hükümetler, bastıkları paralarla gelir ve bilançolardaki delikleri ümitsizce kapatmaya çalışıyor. Yeterince tasarrufu olmayan bireyler, şirketler ve ülkeler iflasa gidiyor. Temel olarak 1930-1945 döneminde olan sebepler şimdi de mevcut ve bu durum küresel jeopolitik güç dengesini ve dünya düzenini değiştirecek. Elbette 'servet ve güç' konularında çatışmalar olacak. Ülkeler içinde sosyalizm karşısında kapitalizm daha fazla sorgulanacak. Özellikle ABD ve Çin arasında! Servet ve güç dağılımı konularında daha fazla çatışma göreceğiz. 

 

Doların değeri düşecek

 

Soru: ABD, bahsettiğiniz küresel güç kaymasından nasıl sıyrılacak? 

Dalio: Kısa vadede ABD, dünyanın para birimi, doları üretebilecek büyük bir güce sahip. ABD, dolar basmaya ümitsiz şekilde muhtaç! Dolara ihtiyaç çok çünkü dünyada ödenmesi gereken dolar cinsinden büyük borç var! Bu durum ABD'ye şimdi olduğu gibi büyük bir güç veriyor. Bu borçlar temerrüde düşülerek ya da dolar basılarak bir kaç yıl içinde ortadan kalktığında, rezerv para birimi olarak doların değerinin düştüğü görülecek. Bu, ABD'nin ekonomik gücünü zayıflatacak. Tarih, tüm imparatorlukların borçları ve para birimleriyle yükseldiğini ya da çöktüğünü göstermiştir. Geçmişte İngiliz ve Hollanda imparatorluklarının ve para birimlerinin yaşadığı da tam da budur. 

Soru: Bir imparatorluk olarak ABD'nin gerilemesinden sonra, Çin'in bir sonraki imparatorluk ve yuan'ın da dünya rezerv para birimi olacağını mı düşünüyor sunuz?

Dalio: Evet, bu devrimselden (bir anda) ziyade evrimsel (zamana yayılarak) şekilde oluyor. Çin, çok da uzak olmayan yıllar içinde muhtemelen dünyanın en önemli ekonomisi haline gelirken, ABD de bir süreliğine rakip güç olacak. ABD ve Çin'in bu rekabeti nasıl yöneteceği dünya için son derece önemli olacak. Rezerv para birimine gelince, bu yavaş gelişecek çünkü rezerv paraların bünyelerinde önemli gecikme süreleri bulunuyor. Dünya genelinde bir rezerv paraya sahip olabilmek için açık sermaye piyasalarına ihtiyaç duyulmaktadır. Dolayısıyla Çin, önümüzdeki 10 yıl içinde çok daha önemli hale gelecektir. 

Tarih tekerrür ediyor
 

Soru: Yakın geçmişte yaşanan gelişmeler sırasında yatırım stratejinizi nasıl kurguladınız? 

Dalio: Şunu gördüm ki, her şey tekrar tekrar oluyor. Gerçek de 'etki-neden' ilişkilerinin sürüklediği şekilde bir makine gibi çalışıyor. Şimdi olan şeyler geçmişte birçok defa yaşandı. Dolayısıyla 1800'lü yıllara kadar test ettiğimiz 'zamana bağlı olmayan ve evrensel yatırım ilkelerimiz' var. Salgının etkisini önceden göremedik fakat bi çok büyük şeyi yakaladık. 

Soru: Bu stres testlerine, İspanyol gribi salgınındaki gibi tarihsel olaylar dahil mi?

Dalio: İspanyol gribini atladım çünkü 1. Dünya Savaşının tam sonunda, ekonomik faaliyetinin keskin düştüğü bir dönemde, 1918'de oldu. Yanlış bir şekilde çöküşün iki dünya savaşı arasında olduğunu farzetmiştim. Koronavirüs salgınını gördükten sonra, bir salgınının ekonomik etkisinin böyle olabileceğini farkedememiştim. Bunu atladığım için kendimi ayıplıyorum!

 

Yıkıcı üçlü

 

Soru: Koronavirüs salgını, gelecekte ekonomiyi ve piyasaları gözlemlemekte kullanabileceğiniz bir olay olacak mı?

Dalio: Evet, olacak. Geriye giderek, salgınlar dahil karar alma sistemimize değişik doğa olaylarını ve iklim değişikliğini ilave diyoruz. Doğa olaylarının ekonomik ve siyasal sistemleri tepetaklak edişinin önemini kavradım. Pek çok stresin ve devasa krizlerin nedeni oldular. Eğer aşırı borcu olan bir ekonomiye, büyük gelir adaletsizliklerine ve doğal afetlere sahipseniz, bu üçü zaten yıkıcı bir kombinasyonu oluşturacaktır.

Soru: Salgından önce bu kadar borç olmasaydı, ekonomiler daha hafif bir zararla salgını atlatabilir miydi?

Dalio: Çok daha hafif atlatırdı. Ülkeleri, şirketleri ve fertleri neyin farklı kıldığına bakarsanız, her şeyin borçlarına karşılık ne kadar tasarrufları olduğuna bağlı olduğunu göreceksiniz. Güçlü bilançoları ve tasarrufları olan kazanacaktır. Borcu olan ise incinecektir. 

 

Kapitalizmin ömrü kısa

 

Soru: Pandemi sona erdikten sonra dünya düzeninin dönüşmesini bekliyor musunuz? Kapitalizme ne olacak?

Dalio: Değişmiş bir dünya düzeni göreceğimizi düşünüyorum. Kapitalizmle rakipleri arasında kapışma dönemi olacak. Servetin yeniden bölüşümü yaşanacak. Bu, 1930'lardakine benzer şekilde olacak. Dünya düzenini yeniden kurma çabası muhtemelen 5 yıl sürecek. Yeni sistemde kazananlar ve kaybedenler netleşecek, dolayısıyla daha düzgün bir şekilde yola devam edeceğiz. 

Soru: Yeni düzenin ABD'ye yararlı bir etkisi olmayacak mı?

Dalio: ABD'nin mutlak ve göreceli konumu, ülkeleri güçlendiren temel unsurlara özen gösterip göstermeyeceğine bağlı. Kısa vadede, büyük bir borç yapılandırması olacak. Bu geçecek. Uzun vadede, halkın eğitimi ve medeniliği, iş ahlakı, icat çıkarma yeteneği, hukuka saygı gibi şeyler daha çok öne çıkacak. ABD'de yaşam standardı yükselecek ancak Çin'den çok daha yavaş bir şekilde. Birçok şey de ABD ile Çin'in anlaşmazlıklarını nasıl çözeceğine bağlı. Bu konuda kötü bir yola başvururlarsa, ikisi de bedel öder.