Afgan hükümeti çökmek üzere

 

 

AHMET TURAN YİĞİT / İSTANBUL

 

ABD'de hükümete bağlı özel bir denetim kurumunun değerlendirmesine göre, Afganistan'da Kabil'deki hükümet, 2020 Şubat'ında Washington ile imzaladıkları Doha Anlaşması'ndan bu yana Taliban güçlerinin saldırılarını iki misline çıkarması nedeniyle bir 'varoluş kriziyle karşı karşıya' bulunuyor.  ABD yönetimine bağlı bir denetçi kuruluş olan Afganistan'ın Yeniden İnşası Özel Teftiş Heyeti (SIGAR) tarafından hazırlanan raporda Taliban'ın Afgan hükümeti hedeflerine yönelik saldırıları, Doha'da ABD ile yapılan geçen yılki anlaşma öncesindeki üç ay içerisinde 6 bin 700 iken, anlaşmadan sonraki Eylül-Kasım döneminde 13 bin 242'ye çıktı. SIGAR raporuna göre, bunu izleyen her üç aylık dönemde de yine 10 binin üzerinde Taliban saldırısı gerçekleştirildi. Saldırıların yükseldiği zaten uzun zamandır biliniyordu ama bu raporla ilk defa, ne kadar yoğunlaştığı net verilerle ortaya çıkmış oldu.

 

Doha Anlaşması sonrası neler oldu?

 

ABD, Afganistan'daki tüm birliklerini geri çekmeyi, Taliban'ın Kabil hükümetiyle bir barış anlaşması için müzakereye girişeceği beklentisiyle kabul etmişti. O zamandan bu yana Taliban ile Kabil hükümeti arasındaki görüşmeler tıkandı ama ABD askerlerini aşamalı olarak geri çekmeyi sürdürdü. 31 Ağustos 2021'de tamamlanacağı açıklanan geri çekilme takvimine bir ayı biraz aşkın zaman kala Afganistan'da sadece bir kaç yüz ABD askeri kaldı. Doha Anlaşması, Taliban ile Kabil hükümeti arasındaki görüşmeleri teşvik edeceği yerde, tam tersine Taliban'ın hükümete yönelik saldırılarını artırmasına, hükümet güçlerini hazırlıksız yakalayarak ilerlemesine ve sivil ölümlerin artmasına yol açtı!

 

Can kayıpları arttı

 

SIGAR raporunun ABD-NATO ortak gücünün verilerine dayanarak verdiği bilgiye göre, 2020 yılının Ocak ile Mart ayları arasında bütün ülkede yaşanan çatışmalarda 510'u sivil toplam 709 kişi hayatını kaybetmişti. Oysa anlaşmanın yapıldığı Mart 2020'den itibaren sayılar yükseldi ve 2020'nin üçüncü çeyreğinde (Temmuz- Eylül 2020 dönemi) toplam 1058 insan öldü, 1959 kişi de yaralandı. Birleşmiş Milletler (BM) Afganistan Yardım Misyonu (UNAMA), Afganistan'da 2021 yılının ilk yarısında 1659 sivilin öldüğünü bildirdi.

 

 

Taliban ne yapıyor?

 

Taliban, kalesi konumundaki Afganistan'ın kuzeyinde büyük hızla ve kolayca ilerledi. Hızlı ilerleyiş sürüyor. Yeni bir Taliban saldırısı ile yüz yüze gelen Afgan hükümet güçleri ise hem şaşkın, hem de hazırlıksız. Afganistan Cumhurbaşkanı Eşref Gani, 28 Temmuz'da yaptığı açıklamada, Taliban'ın yönetimi ele geçirmek için şiddeti artırdığını kabul etti. Taliban, 8 Temmuz'da ülkenin İran sınırındaki İslam Kale ve 14 Temmuz'da da Pakistan sınırındaki Spin Boldak Sınır kapılarını ele geçirmişti. Taliban; Badahşan, Tahar, Gazne, Herat, Kandahar ve Badgis vilayetlerinde şiddetli saldırılarla baskısını artırdı. Taliban 407 ilçenin 150'den fazlasını, merkezleri dahil olmak üzere, ele geçirmiş bulunuyor. Taliban ise kontrolündeki ilçe merkezi sayısının 260'ı geçtiğini savunuyor. Ülkede, 34 vilayet merkezi hükümet güçlerinin kontrolünde bulunuyor. Öte yandan Taliban, Rusya'dan sonra Çin ile de temasa geçti.