Afyonkarahisar’ın tarımsal potansiyeli ve karşılaşılan sorunlar

Afyonkarahisar, Türkiye'nin Ege Bölgesi'nde, İç Batı Anadolu kısmında yer alan, tarım ve hayvancılık açısından stratejik bir konuma sahip önemli bir ilimizdir.

Zengin toprakları, uygun iklim koşulları ve jeotermal kaynakları ile tarımsal üretimde yüksek bir potansiyele sahiptir.

Ancak, bu potansiyeli tam anlamıyla değerlendirmeyi engelleyen bazı sorunlar da mevcuttur.

Afyonkarahisar'ın Tarımsal Potansiyeli



Afyonkarahisar, 1.423.000 hektarlık yüzölçümünün yaklaşık %48'ini tarıma elverişli arazilerle kaplı bir bölgedir. İl, hububat üretiminden endüstri bitkilerine, sebze-meyve yetiştiriciliğinden hayvancılığa kadar geniş bir yelpazede tarımsal faaliyetlere ev sahipliği yapar. Başlıca tarımsal potansiyel unsurları şunlardır:

Hububat ve Endüstri Bitkileri Üretimi:

Afyonkarahisar, buğday üretiminde Türkiye'de Konya ve Ankara'dan sonra üçüncü sırada yer alır. Yaklaşık 400 bin hektarlık alanda ekim yapılan ilde, hububat üretimi arazinin %66'sını kaplar. Buğday, arpa ve ayçiçeği en çok üretilen ürünlerdir.

Haşhaş, Afyonkarahisar'ın sembolü olarak öne çıkar ve Türkiye'nin yağ ihtiyacının karşılanmasında önemli bir rol oynar. Ayrıca şeker pancarı, patates ve baklagiller de yaygın şekilde üretilir.

Sebze ve Meyve Üretimi:

Dağlar arasında yer alan ovalarda bahçe tarımı yaygındır. Mevsimsel sebze ve meyve üretimi, ilin tarımsal çeşitliliğini artırır. Özellikle Sultandağı ilçesi, kiraz, vişne ve elma üretimiyle tanınır.

Jeotermal Enerji ile Seracılık:

Afyonkarahisar, jeotermal kaynaklarıyla tarımda yenilikçi uygulamalara olanak tanır. Çobanlar ilçesinde 600.000 m²'lik modern jeotermal seralar inşa edilmekte olup, bu tesisler karbon ayak izini azaltan, ihracata yönelik yüksek kaliteli ürünlerin üretimini hedefler. Alarko Tarım Grubu'nun 180 dekarlık serası, Türkiye'nin tek çatı altındaki en büyük jeotermal ısıtmalı serasıdır.

Jeotermal seralar, topraksız tarım teknolojisiyle su tüketimini azaltarak sürdürülebilir tarımı destekler ve %90'a varan maliyet avantajı sağlar.

Hayvancılık ve Yem Bitkileri:

İl, geniş otlaklara sahip olması nedeniyle hayvancılıkta önemli bir merkezdir. Koyun, keçi ve sığır yetiştiriciliği yaygındır; koyun varlığı hayvan sayısının %64'ünü oluşturur.
Yem bitkileri üretimi (yonca, silajlık mısır, fiğ) hayvancılığı destekler ve il, Türkiye'de yem bitkileri üretiminin %2,3'ünü karşılar.

Gastronomik Değerler:

Afyonkarahisar, UNESCO tescilli gastronomi şehri olarak kaymak, sucuk ve patatesli ekmek gibi ürünleriyle öne çıkar. Göce tarhanası gibi yerel ürünler, Slow Food Nuh'un Ambarı projesine aday olma potansiyeline sahiptir.

Karşılaşılan Sorunlar

Afyonkarahisar'ın tarımsal potansiyeli yüksek olsa da, bazı yapısal ve çevresel sorunlar bu potansiyelin tam anlamıyla kullanılmasını zorlaştırmaktadır:

Kuraklık ve Su Sorunları:

2021 yılında Afyonkarahisar'da arpa ve buğday rekoltesi, kuraklık nedeniyle %60 oranında azalmıştır. Geçen yıl dekardan 700 kg ürün alınırken, bu miktar 150-200 kg'a düşmüştür. Su kaynaklarının yetersizliği, tarımsal üretimi tehdit etmektedir.

Sulu tarım arazileri toplam tarım arazilerinin sadece %2'sini oluştururken, %68'i kuru tarıma dayanır. Bu durum, verimi sınırlamaktadır.

Yüksek Girdi Maliyetleri:

Patates üretiminde yapılan bir ekonomik analiz, tohum, gübre, ilaç ve enerji maliyetlerinin yüksek olduğunu ortaya koymuştur. 2019 verilerine göre, patates üretiminde dekara üretim maliyeti 3.521,53 TL, net kâr ise yalnızca 34,53 TL'dir. Girdi fiyatlarındaki artış, üreticilerin kârlılığını düşürmektedir.
Çiftçiler, artan gübre, mazot ve tohum fiyatları nedeniyle üretim yapmakta zorlanmaktadır.

Tarım Arazilerinin Amaç Dışı Kullanımı ve Satışı:

Afyonkarahisar'ın köylerinde, tarım arazilerinin yabancı şirketlere satıldığına dair endişeler artmaktadır. Örneğin, Üçkuyu Köyü'nde son bir yılda 1.000 dönüm arazi şirketlere satılmıştır. Bu durum, yerel çiftçilerin arazilerini kaybetmesine ve tarımsal üretimin azalmasına yol açabilir.

Ayrıca, ekilmeyen arazilerin kiraya verilmesi gibi politikalar, tarım arazilerinin verimli kullanımını tehdit edebilir.

Sanayi ve Altyapı Eksiklikleri:

Afyonkarahisar, komşu illere kıyasla sanayi altyapısında geri kalmıştır. Tarım ürünlerinin işlenmesi ve pazarlanması için yeterli tesis ve lojistik altyapı bulunmamaktadır.
Tarımsal ürünlerin katma değerli ürünlere dönüştürülmesi için daha fazla yatırım gerekmektedir.

Kırsal Nüfusun Azalması ve Yaşlanması:

Türkiye genelinde olduğu gibi Afyonkarahisar'da da kırsal nüfus azalmakta ve yaşlanmaktadır. Bu durum, tarımsal iş gücünü olumsuz etkileyerek üretimi sınırlamaktadır.