YSK (
Yüksek Seçim Kurulu) ve Danıştay'ın CHP'nin Referandum sonuçlarına ilişkin yaptığı başvuruyu reddetmesinden sonra CHP adına bir milletvekili Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne (AİHM) müracaatta bulundu.
AİHM bu başvuruyu kabul ettiği takdirde vereceği karar YSK ve Danıştay'ı bağlar mı?
Soruyu şöyle de sorabiliriz: AİHM kararı referandum sonuçlarını geçersiz kılar mı?
Soruların yanıtı AİHM kararlarının niteliğinde mevcuttur;
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ulusal mahkemelerin kararlarını denetleyen bir temyiz mahkemesi değildir.
Ulusal mahkemelerin kararları AİHM tarafından kaldırılamaz veya değiştirilemez. Ayrıca mahkeme, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne (AİHS) aykırı bir uygulamayı, işlemi, yasayı yürürlükten kaldıramaz. Mahkeme sadece AİHS'nin güvence altına aldığı insan hakları ihlâllerini tespit eder.
AİHM'nin kararlarını üç grupta görebiliriz:
1. İhlâl bulunmadığına dair kararlar,
2. İhlâl olduğunun tespitiyle yetinildiği kararlar,
3. İhlâl tespitinde bulunduğu ve tazminat öngörüldüğü kararlar.
CHP'nin başvurusu kabul görürse, AİHM hak ihlâlini tespit eder ya da tespitle birlikte Türkiye'yi tazminata mahkûm eder. Ama referandumu iptal edemez, Danıştay'ın kararını değiştiremez.
Peki, sormazlar mı adama, madem sonuç değişmeyecekti de o kadar yol niye tepildi ve fırtına koparıldı!
Üstelik Cumhurbaşkanı Erdoğan, "atı alan Üsküdar'ı geçti", demişken.
CHP'ninki bir umuttu, belki de Üsküdar'ı geçen at Strasbourg'da (AİHM'nin bulunduğu kent/Fransa) durdurulabilirdi.
Umudu masaya yatıralım;
AİHM tarafından hak ihlâli tespit edilirse, bu tespit kararı Türkiye'de yargılamanın yenilenmesini (iade-i muhakeme) sağlar mı?
Şu koşullarla sağlar:
- İhlâlin kesinleşmiş bir ceza, hukuk veya idare mahkemesi kararından kaynaklanması, -ki bir idari yargı mahkemesi olan Danıştay'ın kararı üzerine AİHM devreye sokulmuştur-
- İhlâlin yargılamanın yenilenmesi yoluyla ortadan kaldırılabilir bir niteliğe sahip bulunması, -ki bu yolla Danıştay, AİHM'nin hak ihlâli kararını esas alarak önceki kararından vazgeçer ve ihlâli ortadan kaldırmaya yönelik karar verebilir-
- Başvurucu tarafından yargılamanın yenilenmesi yolunun talep edilmesi ve bunun süresi içinde yapılması yani 1 yıl içinde talepte bulunulması.
Başvurucu CHP, AİHM hak ihlâlini tespit ettiğinde, 1 yıl içinde Danıştay'a başvurarak yargılamanın yenilenmesini isteyebilir.
Usul hukukumuza göre de, kararın, İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair Sözleşmenin veya eki protokollerin ihlâli suretiyle verildiğinin, AİHM'nin kesinleşmiş kararıyla tespit edilmiş olması, yargılamanın yenilenmesi koşullarından biridir.
Ancak şunu da belirtelim, CHP içerde tüm hukuk yollarını tüketmeden Avrupa'ya gitmiştir ve bu nedenle usul yönünden başvurusu reddedilebilir. CHP, AİHM'den önce
Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuruda bulunarak hak ihlâlinin tespitini istemeliydi. Anayasa Mahkemesi bu talebi geri çevirirse o zaman iç hukuk yollarının tüketilmesi koşulu gerçekleşecek ve AİHM'nin yolu açılabilecekti.
CHP'nin acele ettiği görüşündeyiz.
