Aklın 75 cehaletin de 75 askeri vardır

Sümae bin Mihran'dan, dedi ki: Hz. Ebu Abdullah (İmam Cafer Sadık) aleyhisselam'ın huzurundaydım. Yanında dostlarından bir grup da bulunmaktaydı. Bu arada akıl ve cehilden söz edildi.

İmam Cafer aleyhisselam buyurdular ki: "Akıl ve ordusunu, cehil ve ordusunu tanıyın ki, doğru yolu bulasınız."

Sümae diyor; bunun üzerine ben: "Fedanız olayım, biz sizin bize öğrettiğinizden başkasını bilmiyoruz." dedim.

Hz. Ebu Abdullah aleyhisselam buyurdular ki: "Allah Azze ve Celle aklı yarattı ve o, Arşın sağ yanından, O'nun nurundan yaratılan ilk ruhani mahlûktur.

Allah ona: "Geri git." dedi, gitti. Sonra ona: "Beri gel." dedi, geldi. Bunun üzerine Allah Tebareke ve Teala buyurdu ki: "Seni büyük bir mahlûk olarak yarattım. Seni bütün yaratıklarıma üstün tuttum."

Buyurdular ki: "Sonra Allah cehli tuzlu denizden karanlık bir varlık olarak yarattı. Ona: "Geri git." dedi, gitti. "Beri gel." dedi, gelmedi. Bunun üzerine Allah ona: "Büyüklendin mi?" dedi ve lanetledi.

Sonra Allah akla yetmiş beş asker bahşetti. Cehil, Allah'ın akla olan bu ikramını ve bahşişini görünce içinde ona karşı düşmanlık besledi ve: "Rabbim, bu da benim gibi bir mahlûktur. Onu sen yarattın, ikramda bulundun ve güçlendirdin. Bense, onun karşıtıyım ama ona karşı koyacak bir gücüm yoktur. Öyleyse bana da asker olarak ona bahşettiğinin benzerice ata eyle." dedi.

Allah: "Evet" dedi, "ama bundan sonra bana karşı isyan edersen, seni de askerini de kendi rahmetimden dışarı atacağım." Cehil; "Razı oldum." dedi.

Bunun üzerine Allah ona da yetmiş beş asker verdi.

Allah'ın akla bahşettiği yetmiş beş asker şunlardır:

1- Hayır, aklın veziridir. Şerri ise bunun karşıtı kılmıştır. O da cehlin veziridir.
2- İman, karşıtı ise küfürdür.
3- Onaylamak; karşıtı ise inkârcılıktır.
4- Ümitlilik, karşıtı ise ümitsizliktir.
5- Adaletli olma, karşıtı ise zulmetmedir.
6- Hoşnutluk, karşıtı ise hoşnutsuzluktur.
7- Şükretmek, karşıtı ise nankörlüktür.
8- Umut olmak, karşıtı ise umut üzmektir.
9- Tevekkül, karşıtı ise güvensizliktir.
10- Acımak karşıtı ise katı yürekliliktir.
11- Bağışlayıcı olmak, karşıtı ise öfke duymaktır.
12- Bilgi, karşıtı ise cahilliktir.
13- Anlama karşıtı ise bönlüktür.
14- İffetlilik karşıtı ise rezilliktir.
15- Züht karşıtı ise dünyaperestliktir.
16- Yumuşaklık, karşıtı ise sertlik, kabalıktır.
17- Çekingenlik; karşıtı ise pervasızlıktır.
18- Alçak gönüllülük, karşıtı ise kibirliliktir.
19- Temkinlilik, karşıtı ise aceleciliktir.
20- Ağır başlılık, karşıtı ise hafiflik, sefihliktir.
21- Uysallık, karşıtı ise dik başlılıktır.
22- Teslimiyet, karşıtı ise şüpheciliktir.
23- Sabır, karşıtı ise telaştır.
24- Affedicilik, karşıtı ise öç alıcılıktır.
25- Göz tokluğu; karşıtı ise açgözlülüktür.
26- Uyanıklık, karşıtı ise gaflettir.
27- Hıfzetme; karşıtı ise unutmaktır.
28- Sevecenlilik, karşıtı ise ilişkiyi kesmektir.
29- Kanaat, karşıtı ise ihtirastır.
30- Yardımlaşmak, karşıtı ise mahrum etmektir.
31- Dostluk, karşıtı ise düşmanlıktır.
32- Vefa, karşıtı ise vefasızlıktır.
33- İtaat, karşıtı ise isyankârlıktır.
34- Boyun eğmek, karşıtı ise ululanmaktır.
35- Esenlik, karşıtı ise bela kesilmektir.
36- Sevgi, karşıtı ise nefret duymaktır.
37- Doğruluk, karşıtı ise yalancılıktır.
38- Hak, karşıtı ise batıl peşinde olmaktır.
39- Güvenirlik, karşıtı ise ihanet etmedir.
40- Samimiyet, karşıtı ise; art niyetliliktir.
41- Zeki olmak, karşıtı ise aptal olmaktır.
42- Anlayışlılık, karşıtı ise kalın kafalılıktır.
43- Tanımak, karşıtı ise bilmezliktir.
44- Hoş geçinme, karşıtı ise kavgacılıktır.
45- Batin dürüstlüğü, karşıtı ise yaltaklıktır, riyakârlıktır.
46- Örtücülük, karşıtı ise ifşacılıktır.
47- Namazı ikame etme, karşıtı ise namazı zayi etmedir.
48- Oruç tutma, karşıtı ise oruç yemedir.
49- Cihat etme, karşıtı ise korkup geri dönmedir.
50- Hac etme (Allah'la ahdi yenileme), karşıtı ise (önceki) ahdi bozmadır.
51- Söz saklamak, karşıtı ise söz taşıyıcılığıdır, dedikoduculuktur.
52- Anne babaya ihsankar olmak, karşıtı ise vâlideyne asi olmaktır.
53- Suskunluk, karşıtı ise gevezeliktir.
54- Gerçekçilik, karşıtı ise riyakârlıktır.
55- Marufu seçme, karşıtı ise münkerden yana olmaktır.
56- Örtünme, karşıtı ise açılıp saçılmadır.
57- İnsaflı olma, karşıtı ise tarafgirliktir.
58- Islahçılık, karşıtı ise bozgunculuktur.
59- Temizlik, karşıtı ise kirliliktir.
60- Hayâ, karşıtı ise utanmazlıktır.
61- İtidal, karşıtı ise haddi aşmadır, aşırılıktır.
62- Rahat olma, karşıtı ise yorgunluktur, meşakkattir.
63- Kolaylık tanıma, karşıtı ise zorluk çıkarmadır.
64- Bereketlilik, karşıtı ise bereketsizliktir, eksilmedir.
65- Afiyet, karşıtı ise hüzündür, yıpranmadır.
66- Ölçülülük, karşıtı ise ölçüyü aşmadır, çoğalmacılıktır.
67- Hikmetli olmak, karşıtı ise heves tutsaklığıdır.
68- Ağırbaşlılık, karşıtı ise hafifliktir.
69- Mutluluk, karşıtı ise sıkıntıdır; bedbahtlıktır.
70- Tevbe, karşıtı ise (günahta) ısrarcılıktır. Mağfiret dileme, karşıtı ise kendini kandırmadır.
71- Dikkatli olma, karşıtı ise ihmalkârlıktır, hafife almaktır.
72- Dua etmek, karşıtı ise tenezzül etmemektir.
73- Çalışkanlık, karşıtı ise tembelliktir.
74- Sevinçli olmak, karşıtı ise üzülmektir, kederlenmektir. Kaynaşma, karşıtı ise ayrılmaktır.
75- Cömertlik, karşıtı ise cimriliktir.

Aklın bu askerlerinin tamamı ancak bir nebide veya nebinin vasisinde ya da Allah'ın kalbini iman için sınadığı müminde bir araya gelebilir.

Biz Ehlibeyt'in diğer dostlarına gelince, elbette ki onlardan hiçbiri, gitgide tekâmül edip de tamamıyla cehil askerlerinden arınıncaya kadar bunların bir kısmından yoksun değildir.

Bu süreç tamamlanınca, o da nebiler ve vasilerle birlikte yüksek derecede olur. Buna ise ancak akıl ve askerlerini bilip tanımak, cehil ve askerlerinden ise uzak durmayla ulaşılabilir.

Allah bizi ve sizi kendi itaat ve rızasına ulaşmaya muvaffak eylesin."

(Muhammed bin Yakub el-Kuleyni Usul-u Kâfi eserinden)