Amasya'nın tarihi mirası: Hazeranlar Konağı

Amasya'nın Hatuniye Mahallesi'nde, Yeşilırmak kıyısındaki tarihi sur duvarları üzerine kurulu Hazeranlar Konağı, Osmanlı dönemi sivil mimarisinin en zarif örneklerinden biri olarak günümüze ulaşmış nadide yapılardan.

Hem yapım hikayesi hem de göz alıcı mimari özellikleriyle ziyaretçilerine adeta geçmişe yolculuk yaptıran bu konak, Amasya'nın kültürel kimliğinde önemli bir yere sahip.

Yapımı ve Kim Tarafından İnşa Edildi?

Hazeranlar Konağı, 1865 yılında, o dönem Amasya Mutasarrıfı Ziya Paşa'nın defterdarı olan Hasan Talat Efendi tarafından yaptırılmıştır. Konak, adını uzun yıllar burada yaşayan ve konağın ruhunu yansıtan Hazeran Hanım'dan almıştır.

Hasan Talat Efendi'nin, Osmanlı Sarayı'nda simyagerlik/kimyagerlik görevini yürütürken Amasya'ya defterdar olarak atanmasıyla şehre yerleşen Aziz Mahmut Bey'in oğlu olduğu bilinmektedir.

Yapıldığı dönemde Amasya'nın önde gelen ailelerinden birine ait olan bu konak, zaman içinde el değiştirmiş ve kaderine terk edilme noktasına gelmiştir.

Ancak Kültür Bakanlığı tarafından 1979 yılında kamulaştırılarak yok olmaktan kurtarılmış ve kapsamlı bir restorasyon sürecinden geçirilmiştir. 1983 yılında tamamlanan restorasyonun ardından, 1984 yılında etnografik eserlerin sergilendiği bir Müze Ev olarak ziyarete açılmıştır.

Mimari Özellikleri: Osmanlı Sivil Mimarisine Bir Bakış



Hazeranlar Konağı, geleneksel Osmanlı konut mimarisinin belirgin özelliklerini taşıyan, iki katlı, ahşap ve kerpiç kullanılarak inşa edilmiş bir yapıdır. Konağın mimari zarafeti, incelikli detaylarda gizlidir.

Plan Tipi: Konak, dört eyvanlı, orta sofalı plan tipine sahiptir. Bu plan, klasik Türk evlerinin tipik bir özelliği olup, dört bir köşede odaların yer aldığı ve bu odaların arasında, sofaların uzantısı niteliğindeki "eyvan" adı verilen nişlerin bulunduğu bir düzenlemedir.

Bu düzenleme, içeride geniş ve ferah bir yaşam alanı sunarken, aynı zamanda odalar arasında bir geçiş bölgesi oluşturur.

Malzeme Kullanımı: Temelinde taş kullanılan konağın birinci ve ikinci katları, ahşap karkas arasına kerpiç dolgu tekniğiyle inşa edilmiştir. İç ve dış yüzeyler samanlı çamur veya kireçle sıvanarak badana edilmiştir. Bu doğal malzemeler, konağın iklimle uyumlu ve sürdürülebilir bir yapı olmasını sağlamıştır.

Haremlik ve Selamlık Ayrımı: Osmanlı konut mimarisinin önemli bir unsuru olan haremlik (kadınlara özel) ve selamlık (misafir ve erkeklere özel) bölümleri konakta ayrı ayrı düzenlenmiştir.

Konağın iki ayrı girişi bulunmakta; bunlardan biri avluya, diğeri ise Hatuniye Camii avlusu ile bağlantılı olan selamlık kısmına açılmaktadır.

Pencereler ve Cephe Düzenlemesi: Doğu cephesi dışındaki tüm cephelerde üçlü gruplar halinde giyotin pencereler dikkat çeker. Bu pencereler, içeriye bol ışık alırken, dışarıyla kontrollü bir görsel bağlantı kurar. Konakta ayrıca, zengin ahşap işçiliğiyle süslenmiş cumbalar da bulunmaktadır.

Yeşilırmak yönündeki beş adet ahşap direk üzerine oturtulmuş ve Bursa kemerlerle birbirine bağlanmış çıkmalar, konağa özgün bir siluet kazandırmaktadır.

İç Mekan Detayları: Konağın iç döşemeleri ve sergilenen etnografik eserler, 19. yüzyıl Osmanlı zevkini yansıtmaktadır. Katlarda oturma ve yatak odaları, ocaklı odalar, kahve odası, ebeveyn ve selamlık odaları ile tuvaletler sofa etrafında yer almaktadır.

Duvarlardaki kalem işi süslemeler ve ahşap tavan işlemeleri, konağın estetik değerini artıran unsurlardandır. Bodrum katında yer alan kemerli ve tonozlu mekanlar ise eski zamanlarda ahır ve develik olarak kullanılmış, günümüzde ise Güzel Sanatlar Galerisi olarak değerlendirilmektedir.

Hazeranlar Konağı, Amasya'nın tarihi dokusu içinde kendine özgü bir yer edinmiş, geçmişin izlerini taşıyan ve günümüzde kültürel bir miras olarak yaşamaya devam eden önemli bir yapıdır.