Amasya’nın tarihi mirası: Sultan II. Bayezid Camii ve Külliyesi

Amasya, Osmanlı tarihinin önemli merkezlerinden biri olarak, "Şehzadeler Şehri" unvanını taşıyan bir şehir.

Bu tarihi dokunun en görkemli yapılarından biri de Sultan II. Bayezid Camii ve Külliyesi'dir. 15. yüzyılın son çeyreğinde inşa edilen bu külliye, Osmanlı mimarisinin zarif örneklerinden biri olarak Yeşilırmak'ın kıyısında yükseliyor.

Külliyenin Tarihi ve Mimari Özellikleri

Sultan II. Bayezid Külliyesi, 1481-1486 yılları arasında Osmanlı Padişahı II. Bayezid'in talimatıyla, Amasya Valisi olan oğlu Şehzade Ahmet tarafından inşa ettirilmiştir. Külliye, cami, medrese, imaret, türbe, şadırvan ve çeşmeden oluşan bir kompleks olarak tasarlanmıştır.

Osmanlı mimarisinin erken dönem örneklerinden olan bu yapı, "Ters T" planıyla dikkat çeker. Caminin ana mekânı, biri diğerinden daha küçük iki kubbe ve yanlarda üçer kubbeli mekânlarla desteklenir. Bu tasarım, 15. yüzyıl Osmanlı cami mimarisinin gelişmiş bir örneğini temsil eder.

Külliyenin iki minaresi de estetik açıdan farklı özelliklere sahiptir. Doğudaki minare renkli taşlarla yivli, batıdaki minare ise palmet motifleriyle süslenmiştir. Caminin kuzeyinde yer alan son cemaat yeri, altı sütun ve beş kubbeyle desteklenir. Ayrıca, külliyenin bahçesinde bulunan ve yapı ile yaşıt olduğu tahmin edilen 500 yıllık çınar ağaçları, hem tarihi hem de doğal bir atmosfer sunar.

Kültürel ve Manevi Değeri



Sultan II. Bayezid, Amasya'da şehzadelik yaptığı dönemde bu şehre olan sevgisini, tahta çıkışının bir şükranı olarak bu külliyeyi yaptırarak göstermiştir. Evliya Çelebi'nin Seyahatnâme'sinde, II. Bayezid'in Amasya'da hat hocası Hamdullah Efendi ile yaptığı bir sohbette, "Saltanat bana nasip olursa bu diyara bir cami yaptırmak isterim" dediği rivayet edilir. Bu hikâye, külliyenin şehre olan manevi bağını güçlendirir.

Külliyenin medresesi, Osmanlı döneminde önemli bir eğitim merkezi olmuş ve ilk müderrisi, daha sonra şeyhülislam olacak Zenbilli Ali Efendi tarafından yönetilmiştir. Günümüzde bu medrese, İl Halk Kütüphanesi olarak hizmet vermektedir. İmarethanesi ise Maket Amasya Müzesi'ne ev sahipliği yaparak kültürel mirası yaşatmaya devam eder.

Restorasyon Çalışmaları ve Güncel Durum

Sultan II. Bayezid Camii ve Külliyesi, Yeşilırmak'ın taşkınları ve Amasya'nın deprem bölgesinde olması nedeniyle tarih boyunca çeşitli hasarlar görmüştür. Özellikle 1590 ve 1939 depremlerinde zarar gören yapı, her defasında restore edilmiştir. Son olarak, 2018-2019 yıllarında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından kapsamlı bir restorasyon çalışması gerçekleştirilmiş ve cami 2019 yılında yeniden ibadete açılmıştır. Bu restorasyon, külliyenin tarihi dokusunu korumak için titizlikle yürütülmüştür.

Ayrıca, külliyenin UNESCO Dünya Mirası Kalıcı Listesi'ne alınması için çalışmalar devam etmektedir. Osmanlı dönemindeki tıp eğitimi ve tedavi yöntemlerinin sergilendiği külliye, bu yönüyle de uluslararası bir değer taşımaktadır.