Başhocaların nadir eserleri İTÜ'de

"Mühendishane'nin Üç Başhocası" sergisi; akademi, sanat ve bürokrasi dünyasından isimlerin katılımıyla 20 Mayıs Cuma günü saat 17.00'de açılacak. Serginin açılışını, 2015 Nobel Kimya Ödülü'nü kazanarak ülkemize tarihi bir gurur armağan eden Prof. Dr. Aziz Sancar yapacak.
1773 yılında, İTÜ'nün temeli ve dünyanın en eski teknik üniversitelerinden biri olarak kurulan Mühendishane-i Berri-i Hümayun'da (İmparatorluk Kara Mühendishanesi) "başhoca" ünvanı ile görev yapan 3 ismin ve eserlerinin tanıtılacağı sergi süresince, 5 bini aşkın yayının yer aldığı İTÜ Nadir Eserler Koleksiyonu'ndan parçalar görülebilecek. Sergide 1800'lerin başında saray tarafından yürürlüğe konulan Mühendishane Kanunnamesi de yer alacak.
 
3D baskı ile madalya
 
3 Başhoca; Hüseyin Rıfkı Efendi (Tamânî), Seyyid Ali Efendi ve Hoca İshak Efendi'nin hayatı ve akademik çalışmalarının tanıtılacağı sergi, yaklaşık 5 ay süren titiz bir çalışmayla hazırlandı. Sergi için seçilen parçalar arasında üç başhocanın eserlerinin orijinal nüshaları, bazı eserlerden Osmanlıca çeviri yazı ve günümüz Türkçesine çeviri örnekleri yer almaktadır. Ayrıca, Başhoca İshak Efendi'ye saray tarafından verilen madalya da Osmanlı Arşivinde yer alan çizimi üzerinden 3D baskı yapılarak sergilenecek.
Sunulacak eserler, özel iklimlendirme koşulları ile koruma altına alındığı için sergi süresi 17 gün ile sınırlı tutulacak. Sergi, 5 Haziran Pazar akşamına kadar görülebilecek. İTÜ RSG, haftanın her günü 08.00-20.00 saatleri arasında ücretsiz ziyaret edilebiliyor. İTÜ Ayazağa Yerleşkesi Rektörlük Binasında yer alan galerinin kapıları, dileyen tüm sanatseverlere açık.
 
Başhocalık nedir?
 
İTÜ'nün kuruluşu olan 1773 tarihinin üzerinden geçen 30 yılı aşkın sürenin ardından, Osmanlı İmparatorluğu'nca Mühendishâne Kanunnamesi yürürlüğe konulur. 26 Temmuz 1806 tarihinde de Hüseyin Rıfkı Tamânî, "Mühendishâne-i Berri-i Hümâyûn Serhocası" olarak tayin edilir. Bu, resmi belgelerde geçen ilk başhocalık unvanı olur. Mühendishane Kanunnâmesi ile getirilen düzenlemede, öğrenci sayısı 40'a indirilir. Günümüzün aksine; ilk sınıfa 4. sınıf, son sınıfa ise 1. sınıf denir. Her sınıf için birer tane olan hoca ve yardımcılarının rütbeleri ile maaşları, elbise ve tayin bedelleri, okuttukları sınıflara göre düzenlenir. Başhoca unvanı, sadece 1. yani son sınıf öğrencilerine eğitim veren hocalar için kullanılır.
Dönemde akademik yükselme için hocaların yazdığı kitaplar, yaptığı tercümeler ve bilgi birikimleri değerlendirilir. 4. sınıftan başlamak üzere yapılan değerlendirmelerde yetkinliğini ispatlayan hocalar bir üst sınıfa tayin olur ve son noktada 1. Sınıfa ulaşarak Başhoca unvanını alır. Bu da Başhoca unvanı taşıyan kişilerin, dönemin bilimsel çalışmalarına en fazla katkı yapan isimler olduğunu gösterir.