Bir devrim tasarımcısı: ATATÜRK

Geleneksel sayılabilecek bir ayırıma göre Türk Devrim Tarihi, "kurtuluş", "kuruluş" ve günümüze kadar süregelen "kalkınma" aşamalarından oluşmaktadır. Mustafa Kemal Atatürk, tarih sahnesindeki bu üç tipik evreye üç ayrı işlevle, üç ayrı rol üstlenerek çıkmıştır.

Birincisi: Kurmay, taktik ve strateji adamı Atatürk ki, Sakarya zaferinin, Afyonkarahisar taarruzunun kahramanıdır. İkincisi: Devlet adamı Atatürk ki, 23 Nisan 1920'de toplanan TBMM'nin, 29 Ekim 1923'te ilân edilen Cumhuriyet'in kurucusudur. Atatürk'ün üçüncü yönü ise devrimci ve önder kişiliğidir. Bu yönüyle O, artık Başkomutanlık'tan Başöğretmen'e dönüşmüş bir Atatürk'tür. Bu nedenle devrimlerinde kültürel sorunlara öncelik tanıması doğasının gereğidir.

Max Weber'e göre, ulusları ve devletleri yöneten önderler ilke olarak iki ana kaynağın birinden gelirler: Ya tradisyonel (geleneksel) ya da rasyonel (ussal). Geleneksel olan tür, kalıtımsal egemenlik yani monarşidir. Ussal olan tür ise, seçimle işbaşına gelen demokratik iktidarlardır. Ne var ki, bunların ikisi arasında, kendine özgü ayrı bir  "ideal tip" karşımıza çıkmaktadır. O da; toplumun boşluğa yuvarlandığı umutsuzluğa düştüğü bunalım anlarında ortaya atılan kurtarıcı (halâskar) ve mucize işler yapan önder'dir. Bu önder, "karizmatik lider" dir. İşte Mustafa Kemal Atatürk bu tipe uygun bir kişiliğe sahiptir. Mustafa Kemal, ülkemizde halkın kendisini öksüz hissettiği bir otorite özlemi döneminde, tüm ulusun Ata'sı (Atatürk'ü) olmuştur.

Osmanlı İmparatorluğu'ndan Türkiye Cumhuriyeti'ne geçiş olgusu, sosyolojinin tarih adını verdiğimiz laboratuvarında analizi yapılabilecek tipik bir "kopma", "sıçrama" ve "ortak deney" malzemesidir. Sosyolog gözlüğümü taktığımda gördüğüm budur… Çünkü tam anlamıyla bir toplumsal değişme örneğidir. Böylesine bir yapı değişikliği sırasında Mustafa Kemal'in rolü karizmatik önder tipine özellikle uygun düşmektedir. Nasıl fizik biliminde boşalan bir alanı kesinlikle başka bir madde kaplarsa, "sosyal fizik" diyebileceğimiz toplum biliminde de otorite boşluğu sürekli kalamaz. Bu boşluk başka bir egemen güç tarafından er-geç doldurulacaktır.

Birinci Dünya Savaşı'nın çöküntüleri arasında, Ortadoğu'da önemli bir kişinin çıkarak bir yandan padişaha, diğer yandan müttefiklere, bütün bir emperyalist-kapitalist dünyaya kafa tutması, karizmatik otoritenin kök salmasına uygun elverişli bir ortam oluşturmuştur.

Şu ilginç davranışın altı çizilmelidir: Bu evrede Mustafa Kemal âsi general durumundan örgüt lideri durumuna adeta "bilgelikle" geçmesini bilmiştir. Ortaya koyduğu direniş eylemini kişisel olmaktan çıkartmış, kurumsala dönüştürmüştür. Bunu da Erzurum ve Sivas kongreleriyle başarmıştır. Yurt bütünlüğü temelinden yola koyulmuş, "Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti" ile "Vilâyât-ı Şarkiye Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti" ni birleştirerek, Anadolu-Rumeli ikilemini bir çırpıda gidermiştir.

Atatürk yanılmayan bir sağduyu ile tıpkı bir kuyumcunun inci tanelerini sabırla birer birer dizmesi gibi, yıllar boyunca devrimlerini ard arda sıralamıştır. Devrimlerini hemen uygulamaya koyarak karşıtlarının direnmelerine fırsat bırakmamıştır. Devrimler demetini her zaman taze bir çiçekle yenileyerek sürekli sürpriz havası estirmiştir. Kısacası, olağana dönüştürmemeye özen göstererek olağanüstü kalmasını bilmiştir.

Karizmasını canlı tutan ögeler, bu davranışlarından kaynaklanmaktaydı. Yani O, tam bir devrim tasarımcısıydı.

Derinlemesine sosyoloji açısından bakmayı denediğimizde, Prof. Dr. Haydar Baş'ın "Hoş Geldin Atatürk" eserinde, tıpkı bir tabloyu ışığa çevirmişçesine "mucize lider" konusunun netleştiğini görebiliyoruz.

Yarın 10 Kasım, Atatürk'ün ölümünün 82. yılı. Bu bir yas günü olmasın. Atatürk'ü anma günü de olmasın; olması gereken O'nu anlamak olsun yani  "Atatürk'ü Anlama" olsun.

Ölümünün 82.yılında ulu önder Mustafa Kemal Atatürk'e ve O'nu en iyi anlayan ve anlatan bilge lider Prof. Dr. Haydar Baş'a Allah'tan (cc) rahmet diliyoruz.