Bitki çayları ve toprak kirliliği

Bitki çayları toplam gıda tüketiminin küçük bir miktarını temsil etse de, son yıllarda, sağlıklı bir yaşam için tüketim oranı hızla artmıştır. Ancak günümüzde bitki çaylarının şifalı olduğu kadar içerdiği iz miktarda metaller ve paketlendiği plastik poşetler yüzünden zararlı olabileceği tartışılmaktadır.

Bitkilerde iz metallerin ana kaynağı büyüme ortamları, yani besin çözeltileri veya topraklardır. Diğer kaynakları arasında böcek ilaçları, herbisitler ve gübreler bulunur. Bu bitkiler kirlenmiş topraklarda yetiştirildiklerinde önemli miktarda ağır metal içerebilir.

Bakır, demir, çinko da dâhil olmak üzere bazı ağır metaller vücudumuz için gerekli kabul edilir ancak yüksek konsantrasyonlarda toksiktirler. Kadmiyum, kurşun, arsenik gibi bazı metallerin ise vücudumuzdaki reaksiyonlarda toksik rolleri vardır. 

2019 yılında yapılan bir çalışmada bitkisel çay poşetleri ve yaprakları/çiçekleri olarak kullanılan 28 farklı bitki (rezene, ıhlamur, kök, papatya, yeşil çay, kekik, adaçayı, biberiye, kuşburnu, zencefil, melisa, ekinezya, mavi çay vb.) incelenmiştir. Bitkisel çaylar, bitkilerin kaynar su ile on dakika boyunca demlenmesiyle hazırlanmıştır. Bu örneklerde eser element konsantrasyonları (As, Ba, Cd, Co, Cu, Cr, Ni, Pb, Se, V, Zn) belirlenmiştir (Soylak ve Kilic, 2019).

Bitkisel çayların örnek verildiği bu konunun bütün tarım ürünleri için değerlendirilmesi gerekir. Toprak kirliliğinin tarımsal kirleticiler, endüstriyel kirlenme, tarım alanlarının amaç dışı kullanımı gibi birçok nedeni olduğu için gübreleme, toprak parametreleri, iklim ve yönetim gibi birçok faktöre bağlı olarak ağır metal bileşimleri önemli ölçüde farklılık gösterir. 

Şu anki yönetimde zirai şartlara uyulmadan kullanılan toprağın kirliliğinin arttığı görülmektedir. Bu duruma Milli Ekonomi Modeli eserinde dikkat çeken Prof. Dr. Baş, toprak konusunu ayrıntılı şekilde her yönüyle ele almıştır. 

Modele göre; çevre dostu enerji kaynakları kullanılarak toprak kirliliğinin azaltılmasına yönelik önlemler ele alınmalı, Atatürk'ün öncülüğünü yaptığı örnek üretim çiftliklerinde modern tarım teknikleri ve ürün geliştirme yöntemleriyle çiftçiye öncü olacak çalışmalar yapılmalı, ülkemizde tarıma uygun arazilerin envanteri çıkarılarak, iklim ve toprak özellikleri belirlenmelidir.