Bu zamlarla enflasyon düşer mi?

AHMET HAYDAR TARHANLI / DETAY HABER

Bilim insanları tarafından ülkemizin bir petrol denizi üzerinde olduğu sık sık ifade edilmesine rağmen, kendi petrol sahalarımızı yabancılara devredip, petrolde ithalata bağımlı hale gelmemizin acı sonuçlarını yaşamaya devam ediyoruz. Petrole ve dolara olan bağımlılık, doğal olarak dünyada yaşanan bütün olumsuz gelişmelerden etkilenmemize neden oluyor. Dünyanın en kırılgan 5 ülkesinden birisi olmamız zaten bu durumu net olarak gösteriyor. Döviz kurlarındaki artışlar, dünya petrol fiyatlarındaki hareketlilik, bunlara ilaveten ülkemizde vergilere yapılan zamlar, akaryakıt fiyatlarının sürekli artmasına neden oluyor.

Motorin 40 lirayı aştı

Döviz kurundaki artış, petrol fiyatlarındaki yukarı yönlü hareketlilik ve vergilere yapılan zamlar gerekçe gösterilerek akaryakıt fiyatlarına peş peşe zamlar geliyor. Gece yarısı itibarıyla motorine yapılan 2 lira 3 kuruşluk zam, bugün pompa fiyatlarına yansıdı ve motorinin litre fiyatı 40 TL'yi aştı. Zammın ardından motorinin litresi İstanbul'da 40 lira 3 kuruşa, Ankara'da 40 lira 57 kuruş, İzmir'de de 40 lira 75 kuruşa yükseldi. Böylece motorinin litresinde ilk kez 40 lira eşiği aşılmış oldu. Motorinin ardından yarın da benzin fiyatlarına 1 lira 64 kuruş zam yapılacak. Zamla birlikte benzinin litre fiyatı İstanbul'da 38,51 TL'ye, Ankara'da 39,08 TL'ye, İzmir'de 39,19 TL'ye çıkacak. Fiyatlar, iller, ilçeler ve bayiler arasında farklılık gösteriyor.

Seçimlerden sonra zam yağmuru

14 Mayıs'ta gerçekleşen seçimler öncesinde İstanbul'da benzinin litre fiyatı 19,81 TL, motorinin litre fiyatı ise 18,58 TL idi. Seçimlerden sonra peş peşe yapılan zamlarla akaryakıt fiyatları ikiye katlandı. 4 aylık süreçte motorindeki zam yüzde 115'i, benzindeki zam ise yüzde 95'i buldu. Aralık 2021'de 10 TL'yi aşarak ilk kez çift haneyi gören akaryakıt fiyatları, sadece 21 ayda dörde katlanarak 40 TL'yi aşmış oldu.

Arz endişesi petrol fiyatlarını artırıyor

Yaşanan küresel gelişmeler petrol fiyatlarında ciddi hareketliliğe neden oluyor ve ithalata bağımlı olan Türkiye bu hareketlilikten en fazla etkilenen ülkelerden birisi. Petrol fiyatları, Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü'nün (OPEC) arzın sıkışık olacağını öngörmesiyle, dün yüzde 2 yükselerek 10 ayın zirvesine ulaşırken dün de zirveye yakın seyretti. Brent petrolün varili bugün uluslararası piyasalarda 92,18 dolardan, ham petrol ise 89,05 dolardan işlem görüyor. OPEC yayımladığı aylık petrol piyasası raporunda 2023 ve 2024 yıllarında küresel petrol talebinde büyüme öngörmeye devam edildiği belirtildi. Rapora göre, bu yıl küresel petrol talebinin geçen yıla göre 2,4 milyon varil artarak 102,1 milyon varil olması bekleniyor. Küresel petrol talebinin gelecek yıl bu yıla göre günlük 2,25 milyon varil artacağı ve ortalama günlük 104,3 milyon varil olacağı hesaplanıyor. Diğer yandan dünyanın en büyük iki petrol ihracatçısı Suudi Arabistan ve Rusya arz kesintilerini yıl sonuna kadar uzatacaklarını açıklarken Libya'yı vuran sel ve fırtına sebebiyle ülkede dört petrol ihracat terminali kapatıldı. OPEC+ üyesi Kazakistan ise bakım için günlük petrol üretimini azalttı. Petrol stoklarında düşüş beklentisi de fiyatların artmasına neden oluyor.

Mazot maliyet unsuru

Hükümet, yeni açıkladığı Orta Vadeli Program'da (OVP) önceliğinin enflasyonu tek haneye düşürmek olduğunu vurgulamıştı. Üretimde ve nakliyede ciddi bir maliyet unsuru olan mazota sürekli zam gelirken, fiyatlar 4 ayda ikiye katlanırken enflasyonun tek haneye düşmesi mümkün gözükmüyor. Mazot, tarımsal üretiminin temel maliyetlerinden birisi olduğu için gıda enflasyonun oluşmasında başlıca neden. Tarım üreticileri, mazottaki vergilerin yüksekliğinden ve mazot desteğinin azlığından şikayet ediyorlar. Ayrıca mazot, tarım ya da sanayi ürünlerinin nakliyesinde kullanılan araçların da yakıtı olduğu için, yapılan zamlar üreticiden tüketiciye fiyatların kat kat artmasına neden oluyor. Enflasyonla mücadele konusunda bir samimiyet varsa bunun en önemli adımlarından birisi mazot fiyatlarının düşürülmesidir. Bu da, Prof. Dr. Haydar Baş'ın Milli Ekonomi Modeli'nde ifade edildiği gibi yerli petrol üretiminin devlet-millet ortaklığıyla gerçekleştirilmesi ve mazottaki dolaylı vergilerin kaldırılması ile gerçekleşebilir.