Çocuklar neden yalan söyler?
Gelişimsel davranıştan, öğrenilmiş davranışa kadar çocukların yalan söylemesinin altında birçok neden saklıdır. Fakat çoğu zaman çocuklar yetişkinlerin düşündüğü kadar kasıtlı şekilde yalan söylemezler
21.11.2020 16:25:00
Yalan söylemek insan ilişkileri içerisindeki en büyük suçlardan biri kabul edilir. Peki, çocuklar neden yalan söyleme ihtiyacı duyuyor? Uz. Dr. Mehmet Yavuz çocukların yalan söyleme psikolojisine dair detaylı açıklamalarda bulundu:
"Çocuklar yalan söylerler. Çünkü hikayeler dinlemekten ve eğlenmek için hikayeler uydurmaktan zevk alırlar. Çocuklar, gerçeklik ve fantezi arasındaki ayrımı bulanıklaştırabilir. Ebeveynler çocuklarının yalan söylediklerini gördüklerinde endişeye kapılırlar. Fakat çocukların yalan söylediklerini görmek, onların sosyal ve bilişsel gelişimini anlamamız için bir pencere açabilir. Bu tatsız alışkanlığı neden, ne zaman ve nasıl geliştirirler?
Okul öncesi yıllarda başlarlar
Çocuklar tipik olarak iki ile dört yaşları arasındaki okul öncesi yıllarında yalan söylemeye başlarlar. Bu kasıtlı aldatma girişimleri, çocuklarının küçük bir sosyal sapkın olmasından korkan ebeveynleri endişeye sürükleyebilir. Bahsedilen yaştaki çocukların becerikli birer aldatıcı olmadıklarını herkes bilir. Yalanları oldukça uzaktır, tutarsızdır ve zaman içerisinde çarpıcı bir şekilde değişiklik gösterir.
Gelişimsel açıdan bakıldığında, küçük çocuklarda yalan söylemek nadiren endişe kaynağı olmalıdır. Genellikle küçük çocuklarda yalan söylemek, başkalarının kendine karşı farklı arzuları, duyguları ve inançları olabileceğinin farkında olan bir zihin teorisi geliştirdiğinin ilk işaretlerinden biridir.
Gelişim çağında da normal kabul ediliyor
Yalan söylemek gelişim çağında olan çocuklarda normal kabul edilirken diğer bilişsel becerilerinde gelişmekte olduğunun önemli bir kanıtıdır. Yine de çocuklar yalan söylemekte ısrarcıysa ve günlük hayatlarında etkili bir işlev görme yeteneğini bozuyorsa bir uzmana danışmak en doğru karar olacaktır. Diğer durumlarda ise yalan söylemenin çocukların sosyal dünyada gezinmeyi öğrenmelerinin yalnızca bir yolu olduğu unutulmamalı. Gerçeği söylemekle ilgili açık ve sıcak konuşmalar, çocukların gelişimi ile birlikte yalanlarını azaltmaya yardımcı olacaktır.
Adım adım dürüstlüğe teşvik edin
Sorunu sakin bir şekilde adlandırın:
Cevabı zaten biliyorsanız, davranış hakkında soru sormaktan kaçının. Çocuğunuzu itiraf ettirmeye çalışmak nadiren etkili olur. Genelde çocuklar olay yerine getirildiklerinde kendilerini korumak adına yalan söylemeyi tercih ederler. Söylemlerinin gerçeklik dışı olduğunu fark ettiğiniz çocuklara sakince onlara söylediklerinin doğru olmadığını bildiğinizi söyleyin.
Anlamaya çalışın:
Çocuklar neden dürüst olmayı zor bulur? Önce bunu anlamaya çalışın. Çocuğunuzun yalan söylemesinin olası nedenlerini belirledikten sonra, sorunu sakin bir şekilde destekleyici ve sıcak bir şekilde gündeme getirerek endişeleri hakkında konuşmaya teşvik edin.
Yalan söylemenin çözüm olmadığını öğretin:
Çocuğunuza doğruyu söylemenin önemini ve yalanın insanlara inanmak konusunda nasıl engeller koyabileceğini göstermelisiniz. Bunu yapmanın en faydalı yollarından birisi konuya ilişkin öğretici hikaye kitaplarıdır.
İyi bir örnek olmanız gerektiğini unutmayın:
Çocuklar diğer insanların davranışlarını izleyerek öğrenirler. Onun fark edebileceği şekilde yalanlar söylerseniz çocuklarınıza istemeden yalan söyleminin kabul edilebilir bir şey olduğunu öğretmiş olacaksınız.
Dürüst davrandığında onu övün:
Çocuğunuz doğruyu söylediğinde cesaret verici ve olumlu davranın. Dürüst oldukları için onları övün. Örneğin; duvarı boyadığını söylediğin için teşekkür ederim, dürüst olman çok hoşuma gidiyor." H. OKAN EGESEL
"Çocuklar yalan söylerler. Çünkü hikayeler dinlemekten ve eğlenmek için hikayeler uydurmaktan zevk alırlar. Çocuklar, gerçeklik ve fantezi arasındaki ayrımı bulanıklaştırabilir. Ebeveynler çocuklarının yalan söylediklerini gördüklerinde endişeye kapılırlar. Fakat çocukların yalan söylediklerini görmek, onların sosyal ve bilişsel gelişimini anlamamız için bir pencere açabilir. Bu tatsız alışkanlığı neden, ne zaman ve nasıl geliştirirler?
Okul öncesi yıllarda başlarlar
Çocuklar tipik olarak iki ile dört yaşları arasındaki okul öncesi yıllarında yalan söylemeye başlarlar. Bu kasıtlı aldatma girişimleri, çocuklarının küçük bir sosyal sapkın olmasından korkan ebeveynleri endişeye sürükleyebilir. Bahsedilen yaştaki çocukların becerikli birer aldatıcı olmadıklarını herkes bilir. Yalanları oldukça uzaktır, tutarsızdır ve zaman içerisinde çarpıcı bir şekilde değişiklik gösterir.
Gelişimsel açıdan bakıldığında, küçük çocuklarda yalan söylemek nadiren endişe kaynağı olmalıdır. Genellikle küçük çocuklarda yalan söylemek, başkalarının kendine karşı farklı arzuları, duyguları ve inançları olabileceğinin farkında olan bir zihin teorisi geliştirdiğinin ilk işaretlerinden biridir.
Gelişim çağında da normal kabul ediliyor
Yalan söylemek gelişim çağında olan çocuklarda normal kabul edilirken diğer bilişsel becerilerinde gelişmekte olduğunun önemli bir kanıtıdır. Yine de çocuklar yalan söylemekte ısrarcıysa ve günlük hayatlarında etkili bir işlev görme yeteneğini bozuyorsa bir uzmana danışmak en doğru karar olacaktır. Diğer durumlarda ise yalan söylemenin çocukların sosyal dünyada gezinmeyi öğrenmelerinin yalnızca bir yolu olduğu unutulmamalı. Gerçeği söylemekle ilgili açık ve sıcak konuşmalar, çocukların gelişimi ile birlikte yalanlarını azaltmaya yardımcı olacaktır.
Adım adım dürüstlüğe teşvik edin
Sorunu sakin bir şekilde adlandırın:
Cevabı zaten biliyorsanız, davranış hakkında soru sormaktan kaçının. Çocuğunuzu itiraf ettirmeye çalışmak nadiren etkili olur. Genelde çocuklar olay yerine getirildiklerinde kendilerini korumak adına yalan söylemeyi tercih ederler. Söylemlerinin gerçeklik dışı olduğunu fark ettiğiniz çocuklara sakince onlara söylediklerinin doğru olmadığını bildiğinizi söyleyin.
Anlamaya çalışın:
Çocuklar neden dürüst olmayı zor bulur? Önce bunu anlamaya çalışın. Çocuğunuzun yalan söylemesinin olası nedenlerini belirledikten sonra, sorunu sakin bir şekilde destekleyici ve sıcak bir şekilde gündeme getirerek endişeleri hakkında konuşmaya teşvik edin.
Yalan söylemenin çözüm olmadığını öğretin:
Çocuğunuza doğruyu söylemenin önemini ve yalanın insanlara inanmak konusunda nasıl engeller koyabileceğini göstermelisiniz. Bunu yapmanın en faydalı yollarından birisi konuya ilişkin öğretici hikaye kitaplarıdır.
İyi bir örnek olmanız gerektiğini unutmayın:
Çocuklar diğer insanların davranışlarını izleyerek öğrenirler. Onun fark edebileceği şekilde yalanlar söylerseniz çocuklarınıza istemeden yalan söyleminin kabul edilebilir bir şey olduğunu öğretmiş olacaksınız.
Dürüst davrandığında onu övün:
Çocuğunuz doğruyu söylediğinde cesaret verici ve olumlu davranın. Dürüst oldukları için onları övün. Örneğin; duvarı boyadığını söylediğin için teşekkür ederim, dürüst olman çok hoşuma gidiyor." H. OKAN EGESEL
