Covid-19 aşılarında bilinmesi gerekenler -1-

Tüm dünyayı ve ülkemizi sağlık, ekonomik ve sosyal yönden vuran koronavirüs enfeksiyonunu engellemek için bütün ülkeler, bilim adamları bu virüse karşı bir an evvel aşı geliştirip hastalığı durdurmayı ve yok etmeyi amaçlamışlardır.

Normalde bir antiviral aşı geliştirme süresi ortalama 1.5 yıl iken bu pandeminin yarattığı heyecan ve krizle beraber hızlandırılmış bir uygulamayla ortalama 6 ay ile 9 ay arasında aşı gelişimi 2. ve 3. safhaya kadar ulaştırılmıştır.

Burada özellikle Çin'de bu hastalığın başlaması muhtemelen Çin'in Wuhan kentinde bir laboratuvarda daha önceden çalışılıyor olması nedeniyle Çin hem pandemiyi kontrol altına almada ve bu virüse karşı aşı geliştirmede öne çıkmıştır. Nitekim bu koronavirüsün öldürülmüş veya canlılığı azaltılmış şekliyle üretilen Çin aşısı (Sinovac) ilk önce piyasaya çıkmıştır. Görüldüğü kadarıyla 1.5 milyar nüfuslu Çin'de pandeminin durması ve kontrol altına alınması bu aşılamanın faydalı olduğunu düşündürmektedir.

Ülkemizde bu pandemiden en fazla etkilenen ülkeler arasına girmiş ve viral enfeksiyonu önlemek bakımından aşı temini sırasına girmiştir. Fakat ülkelerin aşırı yoğunluktaki talepleri ve ekonomik sebeplerle Türkiye şu anda daha çok Çin aşısına (Sinovac) talip olmuştur. Şimdi bu aşıların ülkemizde kullanımı konusunda çeşitli tedirginlikler vardır.

Bunlardan birincisi bu aşılar korona enfeksiyonunu engeller mi, yan etkileri yüksek mi, koruyuculuk etkileri ne kadar sürer, insan vücuduna zararları var mı, ilerde ne gibi sorunlarla karşı karşıya kalınır gibi çeşitli sorular halkımızın kafasında yer almaktadır. Bu nedenle halkımızı bilgilendirmek için bu korona aşılarının farklılıkları nelerdir ve etkileri nasıldır sorularına cevap vermek gerekir.

Şu anda 3. aşamada sırasıyla Biontech Phizer aşısı (Alman yapımı), Rusya Gamaleya Enstitüsü, Amerika Moderna aşısı ve İngiliz Oxford AstraZeneca aşıları ön plana çıkmaktadır. Bu aşı üreticilerinin klinik çalışmalarına göre Biontech aşısı %95, Sputnik 5 aşısı %92, Moderna aşısı %95, AstraZeneca aşısı %70 oranında etkinliği görülmüş aşılardır.

Çin aşısı olan Sinovac klasik antiviral aşı olarak virüsün öldürülmüş hali veya hastalık yapıcı etkisinin yok edilmiş hali olan şeklinden üretilir. Diğer aşılar ise Biontech, Sputnik, Moderna ve Astrazeneca yeni teknolojilerle geliştirilmiş aşılardır.

Özellikle Biontech ve Moderna aşıları RNA ( Ribo nükleik asit ) teknolojileri kullanılarak yapılan aşılardır.

Geleneksel aşılarda enfeksiyona sebep olan virüsler zayıflatılarak ya da etkisizleştirilerek vücuda enjekte edilir. Vücut böylece kendisine zarar veremeyecek hale gelen virüse karşı bağışıklık kazanmayı öğrenir. Sinovac aşısı böyle bir aşıdır. RNA tekniğiyle üretilen aşılarda ise virüsün tamamı yerine virüsün genetik bilgisini taşıyan ribo nükleik asit zincirinin bir kısmı vücuda enjekte edilir. Biontech ve Moderna aşıları böyle aşılardır.

Diğer bir aşı tekniği olan viral vektör aşılarında yine gen teknolojisi kullanılarak virüsün taşıdığı genetik materyallerin bir kısmı başka bir virüs içine yerleştirilerek vücuda enjekte edilir. Sputnik 5 ve Oxford AstraZeneca aşıları da viral vektör tabanlı aşılardır.

RNA aşıları kısa zamanda üretim yapılmasına olanak sağlayacak teknolojiye sahiptir. Bu aşılarla ilgili diğer bir önemli nokta dağıtım ve depolama sırasında ihtiyaç duyulan soğutma yöntemleridir. Moderne ve Pfizer aşılarında RNA hızlı değiştiği için daha düşük sıcaklıklarda muhafaza edilmesi, normal soğutucularda saklanabilirken, uzun süre muhafaza edilebilmeleri için -20, -70 C derecede gereklidir. Viral vektör aşıları ise normal saklama koşullarında uzun süre bozulmadan dayanabilmektedir.

(Devam edecek…)