Dev şirketler faize çalıştı

 

RECEP BAHAR / HABER ANALİZ

 

İstanbul Sanayi Odası'nın (İSO) hazırladığı "Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2020 Araştırması"na göre, TÜPRAŞ üretimden satışlarda 58 milyar 593 milyon lirayla bir kez daha Türkiye'nin en büyük sanayi kuruluşu oldu. Koç Grubu şirketlerinden TÜPRAŞ'ın 2019 yılı cirosu 87.9 milyar TL idi. Dev şirketin gelirleri salgın nedeniyle hem petrol fiyatlarında, hem de akaryakıta olan talepte yaşanan düşüş nedeniyle yüzde 33.4 geriledi. Buna rağmen dev şirket ilk sıradaki yerini korudu. 

 

Otomotiv sektörü iyi gidiyor

 

2019 yılında toplam 37 milyar lira gelirle ikinci sırada yer alan yine bir Koç Grubu şirketi olan Ford Otomotiv, salgına rağmen geçen yıl gelirlerini 45.2 milyar liraya taşıyarak ikinci sıradaki yerini korudu. 2019 yılında 3. sırada yer alan Toyota Otomotiv ise geçen yıl yerini Oyak-Renault'ya bıraktı. Oyak-Renault, 2019'da 24.6 milyar lira olan cirosunu 31.2 milyar liraya taşıdı. Toyota ise 31 milyar 60 milyon lirayla 4. sırada yer buldu. 2019'da listenin 9. sırasında yer alan ve isminin açıklanmasını istemeyen bir şirket ise bu yıl 5. sıraya yükseldi. Basın mensupları şirketin ismini öğrendi lakin yazamıyor! Geçen yılki listede Star Rafineri 6., Arçelik 7., TOFAŞ 8., Ereğli Demir ve Çelik 9., İskenderun Demir ve Çelik ise 10. sırada yer aldı. Türk savunma sanayinin dev şirketi Aselsan ise 13.2 milyar liralık geliriyle 2019'da olduğu gibi 2020'de de 13. sırada yer aldı. 

 

Gıda şirketleri sıçrama yaptı

 

Pandemi yılında bazı gıda şirketlerinin yüksek performansı listeye yansıdı. Pro Yem Sanayi, 112. sıradan 91. sıraya; Bunge Gıda, 87. sıradan 80. sıraya; Abalıoğlu Yağ, 128. sıradan 85'e; Oba Makarna, 117. sıradan 86'ya; Çaykur, 78. sıradan 74'e yükseldi. Buna karşılık Sütaş, 57. sıradan 67'ye; Banvit, 58. sıradan 65'e geriledi. 

 

Hammadde fiyatları sanayiciyi zorluyor

 

İSO Odakule'de Fazıl Zobu Meclis Salonu'nda düzenlenen basın toplantısında verileri açıklayan İSO Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan, yaptığı değerlendirmede, enflasyonda ve finansman piyasalarında olumsuzlukların baş gösterdiğine işaret ederek, şunları söyledi: "Yurt dışından gelen hammaddelerin fiyatlarında yaşanan yüksek boyutlu artışlar sanayicimiz üzerinde giderek daha fazla baskı yaratmaktadır. Bu artışlar, ilave bir işletme sermayesi ve buna bağlı bir finansman ihtiyacı oluşturması bakımından önümüzdeki günler için çok ciddi bir stres kaynağı olacaktır. Bu yıl sanayicimiz açısından bir başka önemli stres kaynağı da enflasyondur. Biz sanayiciler olarak asla ve asla yüksek enflasyonlu bir ortamda yaşamak istemiyoruz. Enflasyonun toplumlar için de, ekonomiler için de, sanayiler için de öngörülemezlik, istikrarsızlık olduğuna inanıyoruz. Onun için ne yapıp edip enflasyon mücadelesini mutlaka kazanmalıyız. Enflasyonun olduğu ortamda kolay kolay yatırım yapılmaz. Nitekim geçen yıl yatırım teşvik belgelerinde yaşanan yüksek oranlı artışa rağmen, yatırım iştahının fiiliyata dönmediğini son dönemlerde net bir şekilde gözlemliyoruz."

 

Net büyüme sıfıra yakın!

 

Araştırma sonuçlarına göre, Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşunun üretimden satışları 2020 yılında 1 trilyon 22 milyar TL'den 1 trilyon 179 milyar TL'ye yükselerek yüzde 15.3 oranında arttı. Büyüme performansı, 2018'deki yüzde 34.5 ve 2019'daki yüzde 16.4'lük artışlar ile karşılaştırıldığında yavaşladı. İSO Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan "Tüketici enflasyonu ile arındırıldığında 2020 yılında üretimden satışlar reel olarak sadece binde 6 artış gösterdi. Bu oran son dört yılın en düşük reel artışı oldu. 2020 yılında görülen bu yavaşlamada Covid-19'a karşı uygulanan kısıtlamalar ve küresel pazarların bir süre kapalı kalması tabii ki etkili oldu. Yılın ikinci yarısında talep toparlanmaya başlasa da, finansal dalgalanma, yükselen faizler ve salgında yükselen ikinci dalga iç satışları sınırladı" dedi.

 

Devlerin ihracatı düştü!

 

İSO 500'ün ihracatı da yüzde 12.8 oranında gerileyerek 64.1 milyar dolar oldu. İSO 500'ün ihracat performansı Türkiye'nin genel ve sanayi ihracat performansından bir ölçüde olumsuz ayrışsa da yine de İSO 500, Türkiye ihracatı içindeki ağırlığını korudu. 2020 yılında İSO 500 Türkiye ihracatının 37.8'ini, sanayi sektörü ihracatının ise yüzde 39.2'sini gerçekleştirdi. 2000'li yılların ortalarından itibaren 460 bandında seyreden ihracat yapan kuruluşların sayısı 2020 yılında da 465 oldu.

 

 

Faaliyet kârı yüzde 55 arttı

 

Araştırmaya göre, sıralamanın ilk 50'sini oluşturan kuruluşların toplam üretimden satışlar içinden aldığı pay bir miktar azalmakla birlikte toplamda yüzde 50'ye yakın seviyelerini korudu. Araştırmanın temel göstergelerinden İSO 500 Büyük'ün esas faaliyetlerinden elde ettiği kârı gösteren faaliyet karı bir önceki yıla göre yüzde 55 oranında artarak 142.8 milyar TL oldu. 

 

 

Yabancı kuruluş sayısı azalıyor

 

İSO 500'de Ar-Ge harcaması yapan kuruluş sayısı 2013 yılından itibaren kademeli olarak artıyor. Bir önceki yıl yaşanan duraksamanın ardından 2020 yılında İSO 500'de Ar-Ge yapan kuruluş sayısı 271 oldu. İSO 500'ün istihdamı ise 2020 yılındaki tüm olumsuz gelişmelere rağmen yüzde 2.9 oranında artarken, ödenen maaş ve ücretlerdeki artış da yüzde 14.4 oldu.

İSO 500'de yabancı sermaye paylı kuruluşların sayısı, 2020 yılında 110'a indi. Bu gelişme, 2009 yılından sonra İSO 500 içinde yer alan yabancı sermaye paylı kuruluş sayısında yaşanan kademeli gerilemenin devam ettiğini gösterdi. 

 

Faiz can yakıyor

 

İSO 500'ün kârlılık verilerine göre, faaliyet kârlılığındaki iyileşmenin yanı sıra özellikle net kambiyo (döviz) kârlarının etkisiyle üretim faaliyeti dışı gelirlerdeki artış da kârlılığa pozitif katkı yaptı. İSO 500'ün diğer faaliyetlerden olağan gelir ve kârları 237.9 milyar lira iken, gider ve zararları 194.4 milyar lira olarak gerçekleşti. Bu iki rakam arasındaki fark alındığında, İSO 500'ün 43.4 milyar liralık üretim faaliyeti dışı net gelir elde etti. Finansman giderleri, İSO 500'ün karlılığında belirleyici olmayı sürdürdü. İSO Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan "2020 yılında Covid-19 salgını ile oluşan finansal koşullar içinde Türk lirasındaki değer kaybı, enflasyondaki artış ve faiz oranlarındaki dalgalanmalar sonucunda bir önceki yıla göre finansman yükü önemli ölçüde arttı. 2020 yılında İSO 500'ün finansman yani faiz giderleri yüzde 39.2 artışla 88.8 milyar TL'ye yükseldi. Bununla birlikte, faaliyet kârı yüzde 55'lik artışla 142.8 milyar TL'ye çıktı ve bu sayede finansman giderlerinin faaliyet kârına oranı yüzde 69.3'ten yüzde 62.2'ye geriledi. Yaşanan bu göreli iyileşmeye rağmen, sanayi kuruluşları ana faaliyetlerinden elde ettikleri kârların halen oldukça önemli bir bölümünü faiz giderlerine ayırmaya devam etti" diye konuştu.

 

Toplam borçları 500 milyar liraya yaklaştı

 

İSO 500'ün toplam mali borçları 2020 yılında yüzde 23 oranında artarak 406.3 milyar TL'den 499.6 milyara ulaştı. Borçların vadelerine göre gelişiminde ise kısa vadeli mali borçlar yüzde 22.4'lük artışla 168.3 milyar TL'den 206 milyar TL'ye yükselirken, uzun vadeli mali borçlar ise yüzde 23.3 oranında artarak 238 milyar TL'den 293.5 milyar TL'ye çıktı.