Doğu Anadolu’nun Çukurova’sı: Iğdır

Türkiye'nin en doğusunda, üç ülkeyle sınır komşusu olan Iğdır, tarihi, kültürel mirası, eşsiz iklimi ve tarımsal zenginlikleriyle dikkat çeken bir il. Ermenistan, Azerbaycan'a bağlı Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ve İran'la çevrili olan Iğdır, Ağrı Dağı'nın eteklerinde, Aras Nehri'nin bereketli ovasında yer alıyor.

"Doğu Anadolu'nun Çukurova'sı" olarak anılan bu şehir, hem tarih boyunca önemli bir kültür kavşağı olmuş hem de doğal ve tarımsal zenginlikleriyle bölgenin incisi konumunda.

Tarihi Camiler, Türbeler ve Kültürel Eserler

Iğdır, yeni bir şehir olmasına rağmen tarihi ve kültürel eserleriyle dikkat çekiyor. Ancak, şehir merkezinde tarihi eser sayısı sınırlı; çoğu kültürel miras köylerde ve çevrede bulunuyor.

Camiler: 1997 verilerine göre, Iğdır il genelinde 174 cami bulunuyor; 23'ü il merkezinde, 5'i kasabalarda, 136'sı köylerde. İl merkezindeki camiler, genellikle modern yapılar olsa da, köylerdeki bazı camiler Osmanlı ve Selçuklu etkilerini taşıyor.
Türbeler ve Mezar Taşları: Iğdır'da Karakoyunlular döneminden kalma koç başlı mezar taşları, özellikle Aşağıerhacı, Bayraktutan, Çakırtaş, Küllük ve Yaycı köylerinde yoğun.

Bu taşlar, 1991'de Erzurum Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu tarafından koruma altına alındı. Selçuklu türbelerini andıran "Ermeniler Tarafından Katledilen Şehit Türkler Anıt ve Müzesi" de önemli bir kültürel yapı. 350 m² kapalı alana sahip müze, 36 metre yüksekliğinde beş kılıçtan oluşuyor ve her ay yaklaşık 4,000 ziyaretçi çekiyor.

Kültürel Eserler: Iğdır şehir merkezinde leylek heykeli, kentin sembollerinden biri olarak öne çıkıyor. Ağrı Dağı'nın eteklerindeki Karakale harabeleri, Urartu dönemine ait izler taşıyor. Ayrıca, Dede Korkut Oğuznâmeleri'nde bahsedilen Şatık Kalesi'nin Iğdır Korganı olduğu sanılıyor.

Tarımsal Zenginlikler ve Geçim Kaynakları

Iğdır'ın ekonomisi, tarım ve hayvancılığa dayalı. Aras Nehri'nin suladığı Iğdır Ovası, Doğu Anadolu'nun en verimli tarım alanlarından. Mikroklima iklimi, pamuktan narenciyeye kadar geniş bir ürün yelpazesine olanak tanıyor. Başlıca tarım ürünleri:
Şeker pancarı: Erzurum Şeker Fabrikası'nın 1956'da kurulmasıyla üretimi artan şeker pancarı, düşük şeker oranı nedeniyle komşu illere gönderiliyor, bu da çiftçiler için ekonomik kayıp yaratıyor.

Pamuk: Tarihsel olarak Urartular döneminden beri yetiştirilen pamuk, 2000'lerden sonra yerini meyve ve sebzeye bıraktı.

Meyve ve sebzeler: Kayısı, şeftali, elma, armut, erik, domates, karpuz, narenciye ve patates, ovada yoğun olarak üretiliyor.

Tahıllar: Buğday, arpa ve mısır, temel tarım ürünleri arasında.

Kazım Karabekir Tarım İşletmesi, Dil Ovası'nda bölgenin en büyük tarım tesisi. Sulama projeleri, ovayı Batı ve Doğu Iğdır Ovası olarak ikiye ayırarak verimliliği artırıyor. Ancak, düzensiz yağış ve yüksek buharlaşma, sulamanın önemini artırıyor.

Hayvancılık, özellikle koyun yetiştiriciliği ve canlı hayvan ticareti, ilin ikinci büyük gelir kaynağı. Süt ürünlerinden kaşar peyniri ve tereyağı üretiliyor. Sanayi ise sınırlı; un, bisküvi, çikolata, tuz ve yem fabrikaları, tarıma dayalı küçük ölçekli tesisler olarak faaliyet gösteriyor.

Yöresel Mutfağı ve Ürünleri

Iğdır mutfağı, Türk, Azeri ve Kürt kültürlerinin harmanlandığı zengin bir çeşitliliğe sahip. Mikroklima iklimi sayesinde taze meyve ve sebzeler, yemeklerde bolca kullanılıyor. Başlıca yöresel lezzetler:

Katık aşı: Yoğurtlu çorba, genellikle yaz aylarında serinletici olarak tüketilir.

Bozbaş: Et, nohut ve patatesle yapılan bir yahni.

Taş köfte: Bulgur, et ve baharatlarla hazırlanan köfte, fırında pişirilir.

Fasulye pilavı: Taze fasulye ve pirincin birleşimiyle yapılan hafif bir yemek.

Pekmez ve pestil: Kayısı ve üzümden yapılan bu ürünler, tatlı olarak tüketiliyor.

Iğdır kayısısı: Bölgenin coğrafi işaretli ürünü olmaya aday, tatlı ve sulu kayısılar.
Yöresel ürünler arasında kaşar peyniri, tereyağı, bal ve tuz öne çıkıyor. Tuzluca'nın kaya tuzu, hem yerel hem de ulusal piyasada talep görüyor. Meyve bahçelerinden elde edilen kayısı, şeftali ve elma, taze veya kurutulmuş olarak pazarlanıyor.

Ekonomik ve turizm potansiyeli

Iğdır'ın ekonomisi, tarım ve hayvancılığın yanı sıra turizm potansiyeliyle de dikkat çekiyor. Ağrı Dağı, doğa sporları ve ekoturizm için cazip bir destinasyon. Aras Nehri, yaylalar ve meyve bahçeleri, kentin doğal güzelliklerini tamamlıyor. Ancak, turizm altyapısı henüz yeterince gelişmiş değil. Sanayi sektörü, tarıma dayalı küçük işletmelerle sınırlı kalsa da, tarımsal ürünlerin işlenmesi ve pazarlanması için yatırımlar, yerel ekonomiyi güçlendirebilir.