Dünyanın akciğerleri artık karbon kusuyor

Amazon Ormanları'nın dünyanın "karbon yutağı" (karbonu emip depolayan alan) olmaktan çıkıp bir "karbon kaynağına" (karbon salan alan) dönüşmesi, iklim değişikliğiyle mücadelede son yılların en kritik ve korkutucu gelişmelerinden biri.

Yüzyıllardır gezegeni serinleten ve milyarlarca ton karbondioksiti içine hapseden Amazon Ormanları, insan faaliyetleri ve aşırı kuraklık nedeniyle artık atmosfere emdiğinden daha fazla karbon salıyor.

Kritik Eşik Aşıldı: 791 Milyon Ton Karbon



2024 ve 2025 yıllarına ait veriler, Amazonlar için karanlık bir tablo çiziyor. Avrupa Komisyonu Ortak Araştırma Merkezi (JRC) tarafından yapılan yeni araştırmalar, 2024 yangın sezonunun son 20 yılın en yıkıcı dönemi olduğunu ortaya koydu.

Sadece 2024 yılında Amazonlar'dan atmosfere 791 milyon ton karbondioksit salındı. Bu miktar, Avrupa'nın dev sanayi ülkesi Almanya'nın yıllık toplam emisyonuna eşdeğer.

Yangınlar, Ormansızlaşmayı Geride Bıraktı



Geçmişte karbon salınımının ana nedeni ağaçların kesilmesi (ormansızlaşma) iken, son yıllarda bu dengeler değişti.

İklim Değişikliği ve Kuraklık: El Niño ve küresel ısınma nedeniyle artan aşırı kuraklık, ormanı bir çıra kutusuna çevirdi.

Yeni Tehdit: Yangın Kaynaklı Bozulma: İlk kez, yangınların neden olduğu tahribat, karbon emisyonlarının bir numaralı sorumlusu olarak doğrudan ağaç kesimini geride bıraktı.

Bozulma Döngüsü: Yanan ormanlar öldükçe karbon salıyor; kalan ağaçlar ise ısı artışı nedeniyle daha az karbon emebiliyor.

Doğu Amazon'da Durum Daha Vahim

Araştırmacılar, Amazon'un özellikle doğu kısmının batıya oranla çok daha fazla karbon saldığını belirtiyor.

Bu bölgede ormansızlaşmanın %30'lara ulaşması, yerel sıcaklığı artırırken yağışları azalttı. Bu durum, ormanın kendi yağmurunu üretme yeteneğini (evapotranspirasyon) yok ederek ekosistemi geri dönülemez bir "çöküş noktasına" (tipping point) sürüklüyor.

Ne Anlama Geliyor?

Amazonlar artık küresel ısınmayı yavaşlatan bir "fren" değil, onu hızlandıran bir "yakıt" haline gelmiş durumda.

Bilim insanları, Amazonlar'ın 2035 yılına kadar tamamen bir karbon kaynağına dönüşebileceği konusunda uyarıyordu; ancak 2024-2025 verileri bu sürecin çoktan başladığını ve tahmin edilenden hızlı ilerlediğini gösteriyor.