Ekonomi 'palazlanan bankalar' sayesinde büyüdü

RECEP BAHAR / DETAY HABER


Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2022'ye ilişkin üretim yöntemiyle hesaplanan Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYH) sonuçlarını açıkladı. Verilere göre, Türkiye ekonomisi geçen yıl yüzde 5.6, 2022'nin son çeyreğinde de yüzde 3.5 büyüme kaydetti. Türkiye geçen yıl ilk çeyrekte (Ocak-Mart dönemi) yüzde 7.6, ikinci çeyrekte (Nisan-Haziran dönemi) yüzde 7.8, üçüncü çeyrekte (Temmuz-Eylül dönemi) yüzde 4 büyümüştü. Türkiye ekonomisi Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'nin uygulandığı 2018'de yüzde 3.1, 2019'da yüzde 0.9, 2020'de yüzde 1.9, 2022'de yüzde 11.4 büyüme kaydetmişti. Böylece son 5 yılda toplam büyüme yüzde 24.7'ye ulaştı. Oysa önceki 5 yıllık dönemde (2013-2017 dönemi) toplam büyüme yüzde 34.22 idi.

Büyümeyi bankalar büyüttü!


Üretim yöntemine göre cari fiyatlarla GSYH, 2022'de bir önceki yıla göre yüzde 107 artarak 15 trilyon 6 milyar 574 milyon lira olarak gerçekleşti. GSYH'yi oluşturan faaliyetler incelendiğinde, 2022 yılında bir önceki yıla göre finans ve sigorta faaliyetleri toplam katma değeri yüzde 21.8; hizmet faaliyetleri yüzde 11.7; mesleki, idari ve destek hizmet faaliyetleri yüzde 9.9; bilgi ve iletişim faaliyetleri yüzde 8.7; diğer hizmet faaliyetleri yüzde 5.8; kamu yönetimi, eğitim, insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri yüzde 4.8; gayrimenkul faaliyetleri yüzde 4.3; sanayi yüzde 3.3 ve tarım sektörü yüzde 0.6 arttı. Söz konusu dönemde inşaat sektörü ise yüzde 8.4 azaldı. Geçen yıl toplam 433.5 milyar dolar kâr ederek müthiş bir rekora imza atan bankaların (finans sektörü) yıllık genel büyüme oranının neredeyse 4 katı palazlanması dikkat çekti. Geçen yılın şampiyonu finans ve sigorta faaliyetleri ise 2020'de yüzde 3.7, 2021'de ise yüzde 2.9 büyüyebilmişti. İnşaat sektörü ise geçen yılın kaybedeni oldu. Oysa inşaat 2020'de salgına rağmen yüzde 5.2, 2021'de ise yüzde 5.1 büyümüştü. Geçen yıl 254 milyar dolarlık ihracata karşılık 364 milyar dolarlık ithalat yapılması da büyüme üzerinde etkili oldu.

Sanayiye ve tarıma bir haller oldu

Geçen yıl sanayi yüzde 3.3 ve tarım sektörü yüzde 0.6 büyüyebildi. Oysa 2020'de Covid-19 salgınına rağmen sanayi yüzde 19.1, 2021'de ise yüzde 22.2 büyümüştü. 2022'de enerji ve ham madde fiyatlarının artması imalat sektörünü olumsuz etkiledi. Tarım ise 2020'de yüzde 6.7, 2021'de ise yüzde 5.5 büyümüştü. Dolayısıyla geçen yıl sanayi ve tarımdaki büyüme yıllık yüzde 5.6'lık ortalamanın altında kaldı. Tarım 2020'de ortalamanın üstünde büyüme kaydetmiş, 2021'de ise ortalamanın altında kalmıştı. 

Kişi başına gelir 2008'in gerisinde

Kişi başına GSYH değeri, 2022'de cari fiyatlarla 176 bin 589 lira (10 bin 655 dolar) olarak hesaplandı. Kişi başına gelir 2021'de 9 bin 592 dolar, 2020'de 8 bin 597 dolar, 2019'da 9 bin 213 dolar, 2018'de 9 bin 693 dolar, 2017'de 10 bin 602 dolardı. Dolayısıyla kişi başına milli gelir son 5 yıldır uygulanan Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi döneminde sadece 53 dolar artabildi. Türkiye'de kişi başına milli gelir ilk kez 2008'de 11 bin 18 dolarla 10 bin dolar eşiğini aştı. 2009'da 9 bin 44 dolara gerileyen kişi başına gelir, 12 bin 508 dolarla 2013'te zirvesine ulaştı.