Enerji ve gıda fiyatları sadece Türkiye'yi mi çarpıyor?

RECEP BAHAR


TÜİK'e göre Mart ayında yıllık tüketici enflasyonu yüzde 61.14'e yükseldi. Bu oran Şubat ayında yüzde 54.44'tü. ENAG ise yıllık enflasyonu yüzde 142.63 olarak açıkladı. Türkiye, Mart 2022 verilerine göre tüketici enflasyonunda Lübnan ve Zimbabve'nin ardından dünyada 3. sırada yer aldı. Devletin iflas ettiği Lübnan'da geçen ay yıllık enflasyon yüzde 215, Zimbabve'de ise yüzde 72.7 idi. Türkiye, eğer ENAG verileri baz alınsaydı ikinci sırada yer alacaktı. Gerçi daha yüksek enflasyona sahip ülkeler de bulunuyor. Sudan'da en son açıklanan veri Ocak 2022'ye ait ve yüzde 260... Venezuela'nın en son verisi Şubat 2022'ye ait ve yüzde 340... 11 yıldır savaşın içinde olan Suriye'de ise en son açıklanan enflasyon verisi Ağustos 2021'e ait ve yüzde 139! Latin Amerika ülkesi Surinam'ın en son verisi Ocak 2022'ye ait ve yüzde 61.5... Bu ülkelerin son verilerini dikkate alırsak, Türkiye dünyada 7. sırada bulunuyor! Afganistan'da ise Haziran 2021'den bu yana enflasyon verisi açıklanmıyor. Savaşın yıkıma uğrattığı Yemen de enflasyon verisini alamadığımız ülkelerden birisi. Kuzey Kore de veri yayımlamayan ülkeler arasında bulunuyor! Savaşın içindeki Etiyopya'da ise enflasyon yüzde 33.6... Heyhat ki, G20 üyesi Türkiye'nin sırasını tespit etmek için verisini araştırdığımız ülkeler savaşın içinde kıvranan ülkeler! Dahası Türkiye, G20 ülkeleri arasında enflasyonda açık ara ilk sırada yer alıyor.

İzahını yapmakta zorlanıyoruz

Bu haber için bütün ülkelerin en son enflasyon verilerini taradık. Maalesef Türkiye gibi bir ülke yok. Mesela hükümeti istifa eden Pakistan'da yıllık enflasyon Mart 2022'de yüzde 12.7... Pakistan cari açık veriyor, devletin borcunun milli gelire oranı yüzde 87, bütçe açığı yüzde 7.1... İran'da Mart 2022 enflasyonu yüzde 34.7... Papua Yeni Gine'de yüzde 5.7... Türkiye'nin yardım ettiği Somali'de yüzde 6.45... Yüksek enerji ve gıda fiyatları dünyada sadece Türkiye'yi mi çarpmış acaba!

Türkiye için umut da yok

Daha da vahimi şu: TÜİK tarafından 4 Nisan'da açıklanan enflasyon verilerinde üretici fiyatlarındaki artışa dikkat çeken ekonomistler, bu nedenle önümüzdeki aylarda tüketici fiyatları endeksinde bir düşüş beklentisine girilmemesi gerektiğinin altını çiziyor. Zira Mart ayı enflasyon rakamları içindeki en dikkat çekici kısmı, ana sanayi gruplarına göre yurt içi üretici fiyatları endeksindeki artışlar oluşturuyor. Ana sanayi gruplarındaki ürün sınıfları içinde 'ara malı' ve 'enerji' Mart 2021'e göre sırasıyla yüzde 112.92 ve yüzde 214.87 oranında arttı. Aylık bazda bakıldığında da 'ara malı' ve 'enerji' sınıflarındaki artışlar yine sırasıyla yüzde 8.86 ve yüzde 15.62 olarak gerçekleşti.


Maliyetler roket hızıyla artıyor

Ara malı ve enerji fiyatlarındaki artışların kademeli olarak önümüzdeki aylarda tüketiciye yansıması bekleniyor. Zira ara malı ve enerji fiyat artışları reel sektörde yer alan üretici firmaların çok önemli maliyet kalemlerini oluşturuyor. Mart ayında yıllık bazda yüzde 114.97 oranında gerçekleşen Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) oranı içinde ara malı ve enerjide meydana gelen artışlar, tüketici fiyatları endeksinde önümüzdeki aylarda bir geri çekilme olmasına ilişkin bir beklentiye girilmesine engel teşkil ediyor. Yılın geri kalanında enflasyon düşer mi? Demir ve alüminyumda birim fiyat artışlarının geçen yılın Mart ayına göre yüzde 200 seviyelerine yaklaşmış olması; çimento, düz cam gibi inşaat malzemelerinde de yüzde 200 oranında artışlar meydana gelmiş olması; motorin fiyatlarında 2022 yılının ilk 3 ayında gerçekleşen artışın ortalamada yüzde 70'e yaklaşarak, 2021 yılının tamamında gerçekleşen artış oranını şimdiden yakalamış olması; Yumurta, makarna, tavuk eti, un gibi temel gıda ürünlerindeki fiyat artışlarının yıllık bazda yüzde 100 seviyesine gelmiş olması gibi unsurları bir araya toplandığında yılın geri kalanındaki enflasyon oranının nasıl olacak da düşüşe geçeceği belirsizliğini koruyor.


Enflasyon nasıl düşecek?

Tüm dünyada Covid-19'dan kaynaklı tam olarak iyileşemeyen sıkıntılar ve üstüne bir de Rusya-Ukrayna arasındaki savaşın da etkileriyle yeniden baş gösteren tedarik zinciri kısıntılarına ilaveten enerji ve gıda fiyatlarında artışlar varken, nasıl olacak da ağırlıklı olarak yurtdışından ithalata bağlı olan Türkiye'de enflasyon aşağıya düşecek? Enflasyonun Aralık ayında baz etkisi nedeniyle bir miktar gerilemesi bekleniyor zira temel gıda maddelerine okkalı zamlar doların 18 lirayı geçtiği geçen yıl Aralık ayında yapılmıştı. Aralık ayından bu yana zam oranları nispeten sınırlı kaldı ancak dünyada şartlar sürekli değişiyor. Döviz kurlarındaki yeni bir zıplamayla tüm hesaplar yine alt üst olabilir, Türkiye uzun dönemli bir hiperenflasyon sarmalına girebilir! Ufukta dünyada ilk 3'e girme durumu da var zira Venezuela'nın ABD ile anlaşması sonucu bu ülkede enflasyon tepetaklak olabilir. Zimbabve'deki enflasyon ise geçilebilecek türden. Lübnan ve Sudan ise umutsuz vakalar!