Engelliler için kapsayıcı gelecek mümkün

3 Aralık, Birleşmiş Milletler tarafından 1992 yılından beri Dünya Engelliler Günü olarak kutlanmakta. Bu gün, engelli bireylerin haklarını, toplumsal katılımını ve karşılaştıkları zorlukları vurgulamak amacıyla düzenleniyor.

Küresel çapta farkındalık yaratmayı hedefleyen bu özel gün, engellilerin sosyal, ekonomik ve kültürel hayatta eşit fırsatlara sahip olmasını teşvik etmeyi amaçlıyor.

2025 yılı teması, "Engelli Kapsayıcı Toplumları Teşvik Ederek Sosyal İlerlemeyi Geliştirmek" olarak belirlendi. Bu tema, engellilerin liderlik rollerini güçlendirerek toplumların genel ilerlemesine katkı sağlamasını ön plana çıkarıyor.

1981 yılında başladı

Dünya Engelliler Günü'nün kökeni, 1981 yılında Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nun "Engelliler İçin Uluslararası Yıl" ilan etmesiyle başlar. 1992'de ise 3 Aralık, resmi olarak Uluslararası Engelliler Günü olarak kabul edildi. Bu karar, engellilerin insan hakları bağlamında ele alınmasını sağladı ve 2006'da kabul edilen Engellilerin Haklarına Dair Sözleşme ile güçlendirildi.

Günün önemi, engellilerin maruz kaldığı ayrımcılığı azaltmak ve kapsayıcı politikalar geliştirmekte yatar. Her yıl farklı bir tema ile kutlanan bu gün, eğitim, istihdam ve erişilebilirlik gibi alanlarda ilerlemeleri teşvik eder. Örneğin, geçmiş yıllarda "Sürdürülebilir Kalkınma İçin Erişilebilirlik" gibi temalar, engellilerin küresel hedeflere entegrasyonunu vurgulamıştı.

1.3 milyar insan engelli

2025 teması, engelli kapsayıcı toplumların sosyal ilerlemeyi nasıl hızlandırabileceğini ele alır. Bu çerçevede, engellilerin karar alma süreçlerine katılımı, yenilikçi çözümler ve liderlik vurgulanır. Küresel olarak, yaklaşık 1,3 milyar insan engelli olarak yaşamakta ve bu sayı yaşlanan nüfus nedeniyle artmaktadır.

Pandemi sonrası dönemde, engellilerin sağlık hizmetlerine erişimindeki eşitsizlikler daha da belirginleşmiştir. Birleşmiş Milletler, bu temayla hükümetleri, sivil toplum örgütlerini ve özel sektörü engelli dostu politikalar geliştirmeye çağırır. Örneğin, Afrika'da WHO'nun vurgusuyla, kapsayıcı toplumlar için eğitim ve istihdam fırsatlarının artırılması hedeflenir. Bu tema, sadece farkındalık değil, somut eylemler talep eder: Erişilebilir teknolojiler, engelsiz altyapılar ve ayrımcılık karşıtı yasalar.

Türkiye'de engellilerin durumu

Türkiye'de yaklaşık 10 milyon engelli birey yaşıyor. Bu nüfusun büyük kısmı istihdam ve eğitim fırsatlarından yoksun. 2005'te kabul edilen Engelliler Hakkında Kanun, önemli adımlar atsa da uygulama sorunları devam eder.

3 Aralık etkinlikleri, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı öncülüğünde farkındalık kampanyalarıyla kutlanıyor. Ancak, erişilebilirlik eksikliği, özellikle kırsal alanlarda belirgin. Şehirlerde rampalar ve toplu taşıma uyarlamaları artsa da, istihdam oranı yüzde 20'lerin altında.

2025 teması bağlamında, Türkiye'de engellilerin liderlik rollerini güçlendirmek için girişimcilik programları ve eğitim reformları önerilmekte. Pandemi, uzaktan eğitimdeki eşitsizlikleri ortaya koymuş, engelli öğrencilerin erişimini zorlaştırmıştı.

Küresel ilerlemeler

Küresel ilerlemeler arasında, dijital erişilebilirlikteki gelişmeler öne çıkıyor. Sesli asistanlar ve ekran okuyucular, engellilerin bağımsızlığını artırıyor. UNDP gibi örgütler, engellilerin katılımını kalkınma hedeflerine entegre ediyor. Ancak, sorunlar devam ediyor. Gelişmekte olan ülkelerde sağlık hizmetleri yetersiz, savaş bölgelerinde engelliler daha fazla risk altında. Kadın ve kız çocukları engellileri, çift ayrımcılığa maruz kalıyor. İklim değişikliği de yeni zorluklar getiriyor. Doğal afetlerde engellilerin tahliyesindeki zorluklar gibi. Bu sorunlara çözüm için, uluslararası işbirliği şart.