Gebze'deki facianın nedeni metro inşaatı mı?

Kocaeli'nin Gebze ilçesi Mevlana Mahallesi'nde yaşanan bina çökmesi, Türkiye'nin yapı güvenliği ve altyapı projelerinin risklerini bir kez daha gündeme taşıdı.

29 Ekim sabahı saat 07:30 civarında Issıkgöl Caddesi'nde bulunan 7 katlı Arslan Apartmanı, aniden ve "kendiliğinden" çökerek enkaz yığınına dönüştü. Bu faciada, aynı aileden 4 kişinin; Levent Bilir, eşi Emine Bilir ve çocukları Nisa ile Muhammed Emir Bilir'in cansız bedenine ulaşıldı. Ailenin 18 yaşındaki kızı Dilara Bilir ise uzun süren yoğun arama-kurtarma çalışmalarının ardından sağ kurtarıldı.

İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya ve Kocaeli Valisi Seddar Yavuz'un açıklamalarına göre, olayda toplam 5 kişi enkaz altındaydı ve kurtarma ekipleri 913 personelle sahada çalıştı.

Gebze Cumhuriyet Başsavcılığı, bilirkişi heyetiyle soruşturmayı çok yönlü sürdürüyor; ancak mahalle sakinleri ve uzmanlar, çökmenin hemen yakındaki metro inşaatından kaynaklandığını iddia ediyor.

Çökmenin detayları ve ilk bulgular

Olay, Cumhuriyet Bayramı sabahı Gebze'nin kalabalık bir semtinde yaşandı. Arslan Apartmanı, 2011 civarında inşa edilmiş, ruhsatı 5 katlı olan ancak sahada 7 kata çıkarıldığı iddia edilen bir yapıydı.

Enkaz fotoğrafları, betonun bütünlüğünü koruduğunu gösterse de, kolon ve kirişlerde yapısal zafiyet işaretleri var. Mahalle sakinlerinden Hasan Durbaba, binanın iki yıl önce metro inşaatı nedeniyle "riskli yapı" olarak işaretlendiğini ve her 15 günde bir yatma-eğilme kontrolleri yapıldığını belirtti.

Önceki gece yaşanan Balıkesir depreminin çatlaklara yol açtığı söylentileri de dolaşıyor, ancak resmi açıklamalarda deprem etkisi doğrulanmadı.

Gebze Belediye Başkanı Zinnur Büyükgöz, binanın 1999 Marmara Depremi sonrası yapıldığını ve metro hattıyla bağlantısının araştırıldığını ifade etti.

ANKA Arama Kurtarma Derneği Başkanı Murat Altunorak ise, "Kolon ve kirişler ayakta duruyor; bir kat düzgün yapılmamış, yerdeki çökmeden yıkılsaydı görüntü böyle olmazdı" diyerek yapısal hataya işaret etti.

Vali Seddar Yavuz, "Net bir bilgi yok, bilirkişi raporu bekliyoruz" derken, Adalet Bakanı Yılmaz Tunç soruşturmanın devam ettiğini vurguladı.

Çevredeki 9 bina mühürlendi, trafik kontrollü olarak yönetiliyor. Olay, Türkiye'nin depremsiz çökme vakalarını hatırlattı. Benzer şekilde, 2024'te İstanbul Ümraniye'de metro kazısı iki binayı çökertmişti.



Metro inşaatı: Güzergah ve teknik özellikler

Çöken apartmanın yaklaşık 10 metre uzağında, Gebze'nin en kritik altyapı projelerinden biri olan Gebze OSB-Darıca Metro Hattı'nın Akse Sapağı İstasyonu inşaatı devam ediyordu.

Bu hat, Kocaeli'nin ilk metro projesi olarak 2018'de temeli atılan, 15,4 km uzunluğunda çift hatlı bir sistem.

Güzergah, Darıca Sahil'den başlayıp kuzeye doğru ilerleyerek Gebze Organize Sanayi Bölgesi'ne (GOSB) ulaşıyor. Toplam 11 istasyonlu hat, Marmaray ve Sabiha Gökçen Havalimanı metrosuyla entegre olacak şekilde tasarlandı.

Günlük 330 bin yolcu kapasiteli, sürücüsüz (GoA-4 seviyesinde otonom) araçlarla çalışacak; araçlar 80 km/servis hızı, 1150 yolcu kapasitesi ve 88 metre uzunluğa sahip. Seyahat süresi 19-40 dakika arasında öngörülüyor.

İstasyonlar şöyle: Darıca Sahil, Farabi Devlet Hastanesi, TCDD Tren İstasyonu (Gebze Gar), Fatih Devlet Hastanesi, Gebze Merkez, Akse Sapağı (çökmenin tam yanında), Gaziler, Güzeller OSB, GOSB, Balçık Sanayi ve Mollafenari Sapağı.

Hattın tamamı yer altında; tüneller Yeni Avusturya Tünel Açma Metodu (NATM) ve TBM (tünel açma makinesi) ile kazıldı. Akse Sapağı İstasyonu'nun derinliği 29 metre, alanı 5.802 m². Proje, yüzde 83 tamamlanmış durumda; ray serimi ve entegrasyon testleri sürüyor. 30 Haziran 2026'da açılması planlanıyor, maliyeti 2,5 milyar TL civarında. Yerlilik oranı yüzde 80'i aşan hat, ASELSAN sinyalizasyonu ve TÜRASAŞ araçlarıyla "Türk mühendisliğinin ürünü" olarak nitelendiriliyor.

Ulaştırma Bakanlığı'nın rolü ve yüklenici firma

Proje, başlangıçta Kocaeli Büyükşehir Belediyesi'nin uhdesindeydi; ancak 2019'da yüksek maliyeti nedeniyle Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı'na devredildi. Bakanlık, Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü aracılığıyla yürütüyor. Eski Ulaştırma Bakanı Adil Karaismailoğlu döneminde ihalesi verilen hat, merkezi bütçeden finanse ediliyor. Bakan Abdulkadir Uraloğlu, Şubat 2025'te test sürüşünde "Türkiye Yüzyılı'nın simgesi" diye övdü, ancak çökme sonrası sessizlik eleştirildi. Gazeteci Alican Uludağ, "Bir numaralı sorumlu Bakanlık; Eze İnşaat'a soruşturma neden yok?" diye sordu.

Yüklenici, Meting Raylı Sistemler & Met-Gün İnşaat & Eze İnşaat & Gökçe İnşaat Ortaklığı. İhale, 18 Mayıs 2018'de 2,797 milyar TL yaklaşık maliyetle açıldı; ortaklık 2,488 milyar TL'ye aldı. Sözleşme 12 Haziran 2018'de imzalandı. Ortaklıkta Eze İnşaat'ın payı büyük; firma, hattın ana inşaatını üstleniyor.

Eze, Kocaeli'nde tartışmalı: DEM Parti Milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu'nun 2024 soru önergesine göre, Gebze-Darıca Metro, Şehir Hastanesi Tramvayı ve Körfezray ihalelerini aldı, gecikmeler yaşadı.

İhalenin Karaismailoğlu'nun döneminde Eze'ye verilmesi tartışılan bir konuydu.



İnşaat firmasının sahibi ve tartışmalar

Eze İnşaat A.Ş., raylı sistemler ve altyapı alanında uzman. Sahibi Erol Eze firmanın kurucusu ve Yönetim Kurulu Başkanı. Eze, 1990'larda kurulan şirketi kamu ihalelerine odakladı; Eze, Kocaeli projeleriyle büyüdü. Firma, %100 yerli araç ve sistemlerle övülse de, gecikme ve kalite iddiaları var. Uludağ, "Eze'nin bitirememesi Körfezray ihalesini de etkiledi" dedi. Çökme sonrası, hattın Issıkgöl Caddesi'nden geçtiği ve kazıların zemini etkilediği iddia ediliyor; ancak Bakanlık "ilişki net değil" diyor. Mahalle sakinleri, iki yıl önceki kontrollerin yetersizliğini vurguluyor.