RECEP BAHAR - İSTANBUL
Türkiye'nin ithlatı 2011 yılında 240.8 milyar dolarla Cumhuriyet tarihinin rekorunu kırdı. Buna bağlı olarak cari açık da 77 milyar dolara çıkarak bir başka rekoru kırdı. Bu rakamın aşırı ölçüde artmasında Türkiye'de üretilen ya da üretilebilecek mal ve ürünlerin başta Çİn olmak üzere genellikle Uzakdoğu'dan ithal edilmesi de etkili oldu. Ekonomi Bakanlığı'nın hazırladığı ‘İthalatın Haritası' verilerine göre, 2011 yılında 1 milyar 744 milyon dolarlık cep telefonu, 194 milyon dolarlık halı, 400 milyon dolarlık lamba ve aydınlatma aracı, 578 milyon dolarlık mobilya ithal edildi.
Türkiye'de ilk kez yapılan İthalat Haritası'na göre, Türkiye geçen yıl ülke sınırları içinde üretimi hiç olmayan ya da az olan ham kauçuk, palmiye yağı, petrol ve petrol ürünleri, gübre, alüminyum, işlenmemiş altın gibi ürünlere yaklaşık 100 milyar dolar ödedi. Türkiye, yassı demir - çelik, kömür, kağıt, pamuk gibi Türkiye'de üretimi iç talebe yetmeyen maddelerden de 100 milyar dolarlık ithalat yaptı. Türkiye'de yeteri kadar üretildiği halde ‘marka ve kalite' gibi nedenlerle yaklaşık 40 milyar dolarlık tekstil ve konfeksiyon, ayakkabı, çanta, otomobil, mobilya, seramik, beyaz eşya ithal edildi. Türkiye'nin yaptığı ithalatın yüzde 71.9'unu ara malları oluştururken, tüketim malları 37.3 milyar dolara çıktı.

İmalat demek ithalat demek!
2010 yılında Türkiye'de 100 dolarlık imalat yapmak için 43 dolarlık ara ya da yatırım malı ithalatı yapıldı. Bu rakam 2010'da 40 dolar, 2009'da 38 dolar, 2008'de ise 41 dolardı. Bu açıdan bakıldığında gübre sektöründe yüzde 72, demir-çelikte yüzde 69, bilgisayar ve veri işleme makinelerinde yüzde 67, motorlu kara taşıtlarında yüzde 51, kauçukta yüzde 45, beyaz eşya ve tüketici elektroniğinde yüzde 40, kağıt ve kağıt hamurunda yüzde 41, hayvan yeminde yüzde 31, mobilyada yüzde 11, içeceklerde yüzde 10, sebze-meyvede yüzde 9 ithalat payı bulunuyor.
Bir başka önemli veri de alınan her yerli taşıtın yüzde 56'sı ithal... 240.8 milyar dolarlık ithalatın 152.2 milyar dolarlık bölümü iç tüketime giderken, 134.6 milyar dolarlık ihracatın içindeki ithalat payının ise 58.2 milyar dolar olduğu ortaya çıkıyor.
İthalat Haritası'na göre, imalat yapan firmaların ithalat bağımlılığı hızlı bir şekilde artarken, aynı imalatçıların toplam üretiminin ihracata giden kısmı çok yavaş artıyor. 2010 yılında toplam üretimin yüzde 40'ını ithalat oluştururken, toplam üretimin yüzde 33'ü ihracata gitti. 2011'de ise toplam üretimin yüzde 43'ünü ithalat oluştururken, toplam üretimin sadece yüzde 34'ü ihracata gitti. Türkiye'de yapılan imalatın yüzde 66 oranında iç pazara bağlı olması da ithalatın yükselmesinde etken bir faktör olarak öne çıkıyor.

İthalat neden artıyor?
Yukarıda aktardığımız verileri kurmayları ile birlikte katıldığı basın toplantısında değerlendiren Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan, 2011 yılında ithalatın hızlı yükselişinin 5 nedeni olduğuna işaret ederek, bunları şu şekilde sıraladı: “İç talebin hızlı artışı, dış talep artışı (ihracattaki artış), petrol, bakır gimi malların fiyatlarında sert yükseliş, TL'nin aşırı değerlenmesi, Türkiye'nin üretim yapısı.”  “İhracat rekor kırdı ama ithalat da rekor kırdı” diyenlerin haklı olduğuna işaret eden Çağlayan, “Ben Ekonomi Bakanı olarak 2010 başından 2011 ortasına kadar neden dert yandım? TL'nin değerli olmasından ve bunun ithalatı körüklediğinden. Bazıları bunu ısrarla ihracata mal etmeye çalıştılar. Ama asıl sorun ithalattaki yükselişti ve ben bunu ısrarla vurguladım” ifadeleriyle kendini savundu.


59 firma neredeyse ihracatımız kadar ithalat yaptı!
Türkiye'nin ‘en fazla ihracat yapan firması' gururla açıklanırken ve ödüllendirilirken Bakan Çağlayan, en fazla ithalat yapan firmayı açıklamayarak, “Firma adı beklentisi olan arkadaşlarım olabilir. Ticari sırların Türkiye İstatistik Kanunu kapsamında korunması nedeniyle, ithalatçı unvanı bazında detaylı açıklama yapma imkânım yok. Kaldı ki, benim isim vermek gibi bir derdim de yok. 2011 yılında, 65 bin 323 firmamız ithalat yaptı. Bunların 32.793'ü 100 bin dolar ve altında ithalat yapmış olup, bunların gerçekleştirdiği toplam ithalat değeri ise sadece 864 milyon dolardır. Yani ithalatçılarımızın yarısı, toplam ithalatımızın sadece binde 4'ünü gerçekleştirdi. Ancak diğer taraftan, sadece 59 firmamız, 500 milyon doların üstünde ithalat yaptı ve bunların gerçekleştirdiği toplam ithalat değeri ise 96.7 milyar dolar oldu. Yani, ithalatımızın yüzde 40'ını, sadece 59 firmamızın ithalatları oluşturdu. Bu 59 firmanın ikisi kamuya, kalan 57'si ülkemizin en büyük özel sanayi firmasına ait.”

Yine de ithalata yasak getirilemez
İthalatın rekor kırdığını belirten Çağlayan, “Ama ben devlet olarak ithalata yasak getiremem” dedi. Çağlayan, ayrıca ithalatın yapısına bakıldığında, Türkiye'de üretimi hiç olmayan veya çok az olan mallar ile Türkiye'de üretilen ancak talebi tam olarak karşılamayan mallar bulunduğunu kaydetti. Zafer Çağlayan, geçen yıl Türkiye'ye 14.3 milyon cep telefonu geldiğini kaydederek, “Ben bunu söylerken insanlara ‘gidip telefon almayın' demiyorum, zaten diyemem. Ama sesli düşünüyorum: Biz 11 ayda bir kez cep telefonu değiştirecek kadar zengin bir ülke miyiz? Bu kadar harcama zenginliğimizi mi gösteriyor?” diye konuştu.

En fazla ithalat AB'den

2011 yılı verilerine göre, en çok ithalat yaptığımız ilk 10 ülke sırasıyla Rusya, Almanya, Çin, ABD, İtalya, İran, Fransa, Hindistan, Güney Kore ve İspanya oldu. Bu 10 ülkenin toplam ithalat içindeki payı ise 138,9 milyar dolarla yüzde 58 gerçekleşti. İthalatımızın ülke gruplarına göre dağılımında, 2011 yılında, Avrupa Birliği 91.1 milyar dolarlık ithalat ve yüzde 37.8'lik pay ile ilk sırada yer aldı. Asya ülkelerinden yapılan ithalat ise 73.6 milyar dolar ile toplam ithalatımızın yüzde 30,6'sını, Amerika kıtasından yapılan ithalat 22.7 milyar dolar ile yüzde 9.4'ünü, Afrika ülkelerinden yapılan ithalat ise 6.8 milyar Dolar ile toplam ithalatımızın yüzde 2.8'ini oluşturdu.

Almanya'dan 5.6 milyar dolarlık araç satın aldık
Türkiye geçen yıl Almanya'dan 5.6, Fransa'dan 1.7, İspanya'dan 1.5, İtalya'dan 1.2 milyar dolar otomobil ya da diğer araç ithal etti. Güney Kore'den yapılan otomobil ihalatı ise 2010'a göre yüzde 34 artarak 966 milyon dolara yükseldi.  

Türkiye'nin 2011 ithalatının yapısı
Enerji ürünleri                               54.1 milyar dolar
Makine ve cihaz                             27.1 milyar dolar
Demir ve çelik                               20.4 milyar dolar
Motorlu kara taşıtları                    17.2 milyar dolar
Elektrikli makine ve cihazlar        16.8 milyar dolar
Plastik                                             12.6 milyar dolar
Altın, gümüş ve mücevherat          7.0 milyar dolar
Eczacılık ürünleri                          4.7 milyar dolar
Bakır ve bakırdan eşya                  4.1 milyar dolar