Güney Afrika durgunlukta

Asya ve Latin Amerika'daki  gelişen ülkelerden farklı olarak, Güney Afrika düşük büyüme tuzağında sıkışmış durumda ve bunu iki temel yapısal engel belirliyor: enerji sisteminin yetersizliği ve işgücü piyasasındaki derin bozulmalar.
'Afrika, kritik bir dönemeçle karşı karşıya. Ülke, çeşitlenmiş sanayi yapısı, güçlü finans sektörü ve sağlam kurumlarıyla toparlanma kapasitesine sahip; ancak enerji altyapısı ve işgücü piyasasındaki yapısal darboğazlar büyüme potansiyelini ciddi şekilde sınırlıyor. Derin ve kalıcı reformlar uygulanmadığı sürece, ekonomik büyüme kalıcı olarak baskı altında kalacak.


2000'lerin umudundan pandemi sonrası hayal kırıklığına

Güney Afrika, emtia fiyatlarının yükselmesi ve küresel ticarete başarılı entegrasyonu sayesinde 2000'lerde yıllık ortalama yüzde 4.3 büyüme kaydetti. Yatırımlar canlı, hanehalkı tüketimi güçlüydü ve ülke, diğer gelişen ekonomilerle birlikte hızlı bir kalkınma yolunda ilerliyor gibi görünüyordu. Ancak üç ardışık kriz (2008 dünya finansal krizi, 2014'te emtia süper döngüsünün sona ermesi ve ardından pandemi) derin yapısal zayıflıkları ortaya çıkardı. Bugün yatırımlar yavaş seyrediyor; GSYH'nin yalnızca yüzde 14.5'ini oluşturuyor ve bu seviye, ekonomiyi canlandırmak ve mevcut altyapıyı yenilemek için yetersiz kalıyor; ayrıca benzer ülkelere kıyasla oldukça düşük bir düzeyde bulunuyor.


Enerji krizi: büyümenin önündeki büyük engel

Güney Afrika ekonomisinin belkemiği olan elektrik sektörü, artık büyümenin önündeki en büyük engel haline geldi. Üretimin yüzde 90'ından fazlasını kontrol eden kamu tekeli Eskom, on yılı aşkın süredir kronik yetersiz yatırıma maruz kaldı. Reel yatırım harcamaları 2012'den itibaren düştü ve zamanında toparlanamadı.
Bu durum, yetersiz tarife düzenlemesi ve kötü yönetişimin bir sonucu. 2008'e kadar elektrik fiyatları, enerji yoğun endüstrileri desteklemek amacıyla yapay olarak düşük tutuluyordu. Yetkililer nihayet daha gerçekçi bir tarife politikası benimsediğinde ise çok geçti: yaşlanan altyapı giderek daha fazla kesintiye yol açıyor, talep düşüyor ve Eskom kendini borç döngüsünün içinde sıkışmış buluyordu. 2008-2019 döneminde tarifeler dört katına çıktı, ancak arz sorunları çözülemedi. Sonuçlar yıkıcı... Yaygın elektrik kesintileri ekonomik faaliyetleri felce uğratıyor, üretim kapasitesini tahrip ediyor, özel yatırımları kaçırıyor ve kamu maliyesini zayıflatıyor. Eskom'a yönelik devlet garantili borçlar önemli ölçüde arttı ve bu durum, kamu borcu/GSYH oranının 2007-2008'deki yüzde 28 seviyesinden 2024-2025'te yüzde 76'ya yükselmesine yol açtı.


İşgücü piyasasında ciddi dengesizlik var

İkinci büyük engel ise işgücü piyasası... 2025'in ikinci çeyreğinde yüzde 33.2'lik işsizlik oranıyla Güney Afrika dünyadaki en yüksek oranlardan birine sahip. Bu tablo, bir dizi yapısal sorunun birleşiminden kaynaklanıyor: 2008'den bu yana süregelen sanayisizleşme, beceri arzı ile talebi arasındaki uyumsuzluk (çalışan nüfusun yüzde 42'si ortaöğretim diplomasına sahip değil) ve en önemlisi, geçmiş dönemlerin sosyoekonomik eşitsizliklerinden miras kalan yerleşim düzeni, nüfusun önemli bir kısmını ekonomik merkezlerden uzak tutuyor. Kasabalar ve dezavantajlı bölgeler istihdam merkezlerinden uzak kalmaya devam ediyor; ulaşım maliyetleri yüksek ve altyapı yetersiz. Bu bölgesel parçalanma, yapısal dışlanma yaratıyor; işgücüne katılımı anormal derecede düşük tutuyor ve herhangi bir istihdam teşvik politikasının etkinliğini sınırlıyor.

Suç çok yaygın

Afrika'nın ekonomik ve turistik açıdan gözde ülkelerinden Güney Afrika Cumhuriyeti'nde son yıllarda artan suç oranları, ülke ekonomisini ve imajını da olumsuz etkiliyor. Güney Afrika'da güvenlik problemi, turistlerin ve yatırımcıların ülkeye gelmesini engelliyor. Güney Afrika Cumhuriyeti genelinde her 4 ya da 5 dakikada bir kadın tecavüze uğruyor, her 5 dakikada bir soygun yaşanıyor ve günde ortalama 58 kişi öldürülüyor. Ülkede, 11-24 yaş arası 3.4 milyon genç hiç okula gidemiyor ve hiçbir mesleki eğitimi bulunmuyor.