İmam Hadi’nin eğitsel ve ahlâkî mirası

İmam Ebû'l-Hasan el-Hâdî'den (a.s.) altın değerinde veciz sözler kalmıştır. Bu sözlerinde çeşitli eğitim ve ahlâk sorunlarını, ruhsal problemleri çözmektedir. Aşağıda bu sözlerin bazılarını sunuyoruz:

İmam Hâdî (a.s.) şöyle buyurmuştur: "Hayırdan daha hayırlısı, hayrı işleyendir. Güzelden daha güzeli, onu söyleyendir. İlimden daha üstünü, onunla amel edendir." 

"Hak ettiğinden fazlasını isteyen, mahrum kalmayı hak eder."

"Saygınlığı bilmeyenin salâhı, aşağılanmasıdır."

"Hilm, gücün yettiği hâlde nefsine hâkim olman ve öfkeni yutmandır."

"İnsanlar dünyada mal ile, ahirette amel ile değer görürler."

"Kim, kendinden râzı olursa, ona kızgın olanlar çok olur."

"Kader, aklına bile gelmeyen şeyleri sana gösterir."

"En kötü musibet, kötü ahlâktır."

"Zenginlik, isteklerinin az olması ve sana yetene râzı olmandır. Fakirlik, nefsin açgözlülüğü ve şiddetli ümitsizliktir. Zelillik ise azın peşine düşmek ve değersize göz dikmektir."

İmam'a (a.s.) tedbirli ve uzak görüşlü olmak soruldu, buyurdu ki: "Fırsatı kollaman ve senin için mümkün olanı yapmakta acele davranmandır."

"Serkeş atın süvarisi, nefsinin esiridir. Cahil, dilinin esiridir."

"Tartışma; kadim dostluğu bozar, sağlam düğümü çözer. Tartışmanın en hafif sakıncası, galebe çalma çabasıdır. Galebe çalma ise, kopma sebeplerinin temelidir."

"Azarlama, konuşmanın anahtarıdır. Azarlama, kin beslemekten daha iyidir."

İmam'ın ashabından biri İmam'ı çok övdü, ona yönelik övgülerini, medhini arttırdı. İmam (a.s.) ona şöyle dedi:

"Çok yaltaklık yapmak, zekiliğe hücum eder (ve onu ortadan kaldırır). Kardeşinin güvenini kazandığında yaltaklık yapmak yerine, onun hakkında iyi niyet besle."

"Musibet; sabreden kimse için bir, sızlanan kimse içinse ikidir."

"Hased, iyilikleri siler. Kibir, kin ve nefret çeker."

"Kendini beğenmişlik; ilim öğrenmekten alıkoyar, cehalet içinde kalıp başkalarını küçük görmeye çağırır."

"Cimrilik, huyların en yerilenidir. Tamahkârlık, kötü bir huydur."

"Kötülerle oturup kalkmak, onlarla oturup kalkanın kötülüğünün delilidir."

"Nimete karşı nankörlük etmek, şımarmanın belirtisi ve nimetin elden çıkmasının sebebidir."

"İnat, sağlığı bozar ve pişmanlığa neden olur."
"Alay etmek, beyinsizlerin eğlencesi ve cahillerin sanatıdır."

"Ana babaya âsilik, yoksulluğa yol açar ve kişiyi alçaltır."

"Geceleri ibâdet için uykusuz kalmak, uykuyu lezzetli kılar. Açlık, yemeğin lezzetini artırır."

İmam (a.s.) ashabından birine şöyle dedi: "Ailenin önünde yere yıkılacağın ve ne seni kurtaracak bir doktorun, ne de sana yarar sağlayacak bir dostun olmayacağı ânı hatırla."

"Önceden tedbir almak sûretiyle ihmalkârlığın sebebiyet vereceği hayıflanmaları hatırla."

"İhtiras sahibi de, hikmet sahibi de rahat yüzü görmez."

"Bozulmuş tabiatların faydası olmaz."

"Esirgemesini bilmeyen, vermesini de bilmez."

"Kötülükten daha kötüsü, onu çekendir. Korkudan daha korkunç olanı, ona sebep olandır."

"Hasedden uzak dur; çünkü o sende kendini gösterir ama düşmanına hiçbir zarar vermez."

"Bir zaman diliminde adalet zulümden daha baskın ise bir kimseden kötülük görmedikçe, onun hakkında kötü zan beslemek haramdır.

Bir zaman diliminde zulüm adaletten daha baskın ise, bir kimsenin iyiliği bilinip tespit edilmedikçe, kimse, kimse hakkında iyi zanda bulunmamalıdır."

İmam (a.s.) Mütevekkil'e şöyle dedi:

"Kendisine karşı bulanık duygular beslediğin kişiden sana karşı saf duygular beslemesini, kalleşlik ettiğin kişiden sana karşı vefalı olmasını, hakkında suizanda bulunduğun kişiden de sana karşı hayırlı duygulara sahip olmasını bekleme. Çünkü senin kalbin başkalarına karşı hangi duyguları besliyorsa, onların kalbi de sana karşı aynı duyguları besler."

"Nimetler ile iyi komşuluk ederek onları kalıcı kılın. Nimetlere şükrederek onları artırın. Bilin ki insanın nefsi, verilen şeye en çok meyleden, verilmeyeni de en çok menedendir. O hâlde onu ağırdan almayacağı tarafa yöneltin."

"Cahillik ve cimrilik, huyların en kötüsüdür."

"Yüz güzelliği, dış güzelliktir; akıl güzelliği ise, iç güzelliktir."

"Hiç kuşkusuz, kulun günahta ısrar etmekle birlikte Allah'ın kendisini bağışlamasını temenni etmesi, kendini Allah ile kandırmasıdır."

"Eğer insanlar geniş bir vadiden yürüselerdi, ben yine de tek başına ihlâsla Allah'a ibâdet eden kulun bulunduğu vadiyi tercih ederdim."

"Elinin altında bulunanlara öfkelenmek alçaklıktır." 

"Yeryüzünde Allah'a ait bazı bölgeler vardır ki, Allah oralarda Kendisine dua edilmesini sever ve oralarda dua edenlerin duasını kabul eder. Hz. Hüseyin'in (a.s.) haremi de, o bölgelerden biridir."

"Bir nimetten dolayı şükreden kişi, o nimetten duyduğu mutluluktan daha fazlasını şükretmekten duyar. Çünkü nimetler metadır, şükür ise nimet ve hayırlı akıbettir."

"Allah dünyayı imtihan yurdu, âhireti de ceza yurdu kılmıştır.

Dünyadaki belâları âhiret sevabının sebebi, âhiret sevabını da dünya belâlarının bedeli kılmıştır."

"Hilmli zâlim, neredeyse hilmiyle zulmünü affettirecekken; sefih haklı, neredeyse sefihliğiyle haklılığının nurunu söndürecektir."

"Sevgisini ve görüşünü samimiyetle sana sunan kimseye sen de itaatini sun."

"Kendi yanında değeri olmayan kimsenin kötülüğünden emin olma."

"Dünya bir pazardır; kimileri orada kâr etti, kimileri de zarar etti." (Prof. Dr. Haydar Baş İmam Hadi eserinden)