İmam Rıza’nın ahkâmın hikmetleri hakkında cevapları -2-

(Dünden devam ediyoruz) Muhammed bin Ali Maciyleveyh (r.a.), metindeki senetle Muhammed bin Sinan'dan şöyle naklediyor: "İmam Rıza (a.s.), ahkâmın hikmetleriyle ilgili sorduğum soruların cevabında şöyle yazdı:

Hac amellerinin sebebi

Hac amellerinin sebebi; Allah'a doğru gitmek, çok sevap talep etmek, yapmış olduğu bütün günahlardan sıyrılmak, geçmişte yapmış olduğu yanlışlıklardan tevbe ederek temizlenmek ve gelecekteki amellere yeni mükellef olmuş gibi yeniden başlamak içindir.

Yine hacda malı (harcamak ve hesabına yetişmek için) dışarı çıkarmak, bedenin zorluk çekmesi, insanın şehvet ve lezzetlerden alıkonulması, ibadet, huşû ve boyun eğmekle, sıcak ve soğukta, güven ve korkuda O'na dönmekle ve sürekli çalışıp gayret etmekle Allah'a yaklaşmak vardır.

Yine, hacda bütün insanlar için yarar, Allah'a yönelmek, O'ndan korkmak, katı kalpliliği ve saldırganlığı terk etmek, Allah'ı unutmamak, insanlardan ümidi kesmek, amel yapmaya koyulmak, haklara yetişmek, nefsi azmaktan önlemek vardır.

Yine hacda doğu ve batıda olanların, karada ve denizde bulunanların, hacca giden veya gitmeyenlerin, tâcir ve ithalcilerin, alış-verişle uğraşanların ve fakir kimselerin menfaati vardır.

Yine hacda çevredeki insanların ve hacıların toplanmasına elverişli olan mekânların ihtiyaçlarının karşılanması vardır. Nitekim Allah-u Te- ala bir ayette şöyle buyurmuştur: "Kendileri için bir takım yararlara şahit olsunlar."

Haccın (ömür boyunca) bir kez farz olmasının sebebi, Allah, farzları insanların en güçsüz olanı göz önünde bulundurarak hüküm vermesidir. İşte o farzlardan birisi de insanın ömrü boyunca bir kez farz olan hacdır. Böylece, kudreti olanları, güçlerinin yettiği (istedikleri) kadar yapabilmeleri için önlerini açık tutmuştur.

Oruç tutmanın sebebi

Oruç tutmanın sebebi; açlığı ve susuzluğu tadarak hissetmesi ve böylece kul Allah karşısında alçalıp yoksulluğa, zorluklara katlanarak, tutumlu olarak sabır ve ödül kazanması içindir. Bu, ahiret zorluklarına delalet etmektedir.

Şehvetin önünün alınması, dünyada ona bir nasihatçi olması içindir. Bir ecelin zamanı olduğunu, dünya ve ahirette fakirlik ve yoksulluğun ne derecede zor olduğunun bilinmesi içindir.

İnsan öldürmenin haram olmasının sebebi

İnsan öldürmek, insanlara fesat olacağından dolayı Allah onu haram etmiştir.

Allah'ın, ana-babaya saygısızlığı haram etmesinin sebebi

Çünkü bunda, Allah'ın itaatinden ve anne-babanın itaatinden çıkılması vardır. Nimetlere kâfir olmayı içinde taşımakta, şükretmeyi ortadan götürüp neslin azalıp yok olmasına sebep olacaktır.

Valideyne saygısızlık, onların değerlerinin azalmasına, haklarının tanınıp bilinmemesine, yakınlık ve akrabalığın kesilmesine, valideynin çocuklarına olan ilgisinin yok olmasına sebep olacaktır. Çocukları onlara iyilik etmeyi terk ettiğinden dolayı, onlar da çocukları terbiye edip yetiştirmeyi bırakacaklardır.

Zinanın haram olmasının sebebi

Zinanın haram olması; insanların birbirlerini öldürme fesadından ve nesillerin yok olmasına, karışmasına sebep olduğundan dolayıdır. Çocuk terbiyesinin terk edilmesi ve vârisler arasında fesadın ortaya çıkması ve daha nice buna benzer fesatlardan dolayıdır.

Yetim malının yenilmesinin haram olmasının sebebi

Birçok fesat ve zulüm olmasından dolayıdır. Birincisi; kim yetimin malını zulmederek yerse, gerçekte onun katline (öldürülmesine) yardım etmiştir.

Çünkü yetim, ihtiyacı olan, kendisini barındıramayan, kendisine ait bir şöhreti ve şahsiyeti olmayandır.

Onu annesi-babası gibi barındırıp doyuracak kimsesi de yoktur. Bu yüzden onun malını kim yerse, gerçekte onu öldürüp fakirlik ve yoksulluğa sürüklemiştir.

Oysa, Allah, bu işten onları korkutup Kur'an-ı Kerim'de ceza ve azap bildirmiştir: "Ardlarında âciz ve küçük soy-sop bırakacağını düşünerek onlar için nasıl korkup üzüntüye düşerler. Yetimler için de Allah'tan korksunlar."  

İmam Bakır (a.s.) şöyle buyuruyor: "Allah, yetimin malını yiyenler için iki azap hazırlamıştır. Birisi dünyada, diğeri de ahirettedir."

Dolayısıyla, yetimin malının haram kılınması, onu korumak ve müstakil yapmaktır (yani, kendi kendini barındırabilecek duruma getirmektir). Geride kalanları selametlikle saklamaktır ki, onun başına gelen, bunların da başına gelmesin.

Nasıl ki, Allah, burada azabı vaad etmiştir. Ayrıca, yetim büyüyüp anlar duruma geldiğinde intikam alma, düşmanlık ve kin güdecektir. Bu, fesat, fenalık ve birbirlerini yok etmeleriyle sonuçlanacaktır." (Prof. Dr. Haydar Baş İmam Ali Rıza eserinden)