İnsanlarla iyi geçinme rıfk ve tevazu

Ebu Abdullah (Câfer Sâdık Aleyhisselam) buyurdu ki: "Resulullah (sallallahu aleyhi ve alihi) şöyle buyurmuştur:

"Üç şey vardır ki, bunlar bir kimsede yoksa ameli tamamlanmış olmaz: Allah'a isyan etmesini engelleyen takva, insanlarla iyi geçinmesini sağlayan ahlak ve cahilin cehaletini geri çevirecek hilm." 

Abdullah b. Sinan rivayet eder: Ebu Abdullah (Câfer Sâdık Aleyhisselam) buyurdu ki:

"Resulullah (sallallahu aleyhi ve alihi) şöyle buyurdu: Rabbim Bana farzları yerine getirmemi emrettiği gibi insanlarla iyi geçinmemi de emretti."
 
Huzeyfe b. Mansur rivayet eder: Ebu Abdullah (Câfer Sadık Aleyhisselam)'ın şöyle dediğini duydum:

"Bir topluluk vardı. (Bunlar Kureyş kabilesine mensuptur) Ancak insanlarla iyi geçinmedikleri için Kureyş'ten dışlandılar. Allah'a yemin ederim ki, bunların Kureyşli bir soydan geldikleri kuşkusuzdu.

Öte yandan Kureyş'ten olmayan bir topluluk da vardı ki, bunlar insanlarla iyi geçiniyorlardı. Bu yüzden Kureyş'ten yüksek bir aileye nispet edildiler."

Sonra şöyle buyurdu: "İnsanlardan elini çeken kimse, onlardan bir eli çekmiş olur. Buna karşılık kendisinden birçok eli uzaklaştırmış olur." 

Rıfk (yumuşaklık)

Hammad b. Beşir rivayet eder: Ebu Abdullah (Câfer Sâdık Aleyhisselam) buyurdu ki:

"Şüphesiz Allah Tebâreke ve Tealâ yumuşaktır ve yumuşaklığı sever. O'nun kullarına yönelik yumuşaklığının bir göstergesi, onları kalplerindeki kinlerini söküp çıkarması ve kalplerini hevâlarına muhalif yapmasıdır.

Onlara yönelik yumuşaklığından dolayı, kendilerinden izale olmasını istediği bir şey üzere onları bırakıvermiştir.

Ki imanın halkalarını ve ağırlığını onların üzerine bir kerede atmış olmasın. Aksi takdirde zayıf düşerlerdi. Böyle bir şeyi yapmak istediği zaman, bir emir göndererek önceki emri nesheder." 

Abdullah b. Muğire kendisine anlatan bir adamdan rivayet eder: Ebu Abdullah (Câfer Sâdık Aleyhisselam) buyurdu ki:

"Bir aileden yumuşaklık uzaklaştırılmışsa, hayır da ondan uzaklaştırılmıştır." 

Ahmed b. Ziyad b. Erkam el-Kûfi, bir adamdan, o da Ebu Abdullah (Câfer Sâdık Aleyhisselam)'dan rivayet etmiştir:

"Hangi aileye yumuşaklıktan pay verilmişse, şüphesiz Allah onların rızkını genişletmiştir. Hayatta yumuşaklık, mal çokluğundan daha iyidir. Yumuşaklık bir şeyde çaresizlik meydana getirmez. Savurganlık da geride bir şey bırakmaz. Allah Azze ve Celle rıfk sahibidir ve yumuşaklığı sever." 

Sekunî rivayet eder: Ebu Abdullah (Câfer Sâdık Aleyhisselam) buyurdu ki: "Resulûllah (sallallahu aleyhi ve alihi) şöyle buyurmuştur:

"Allah yumuşaklığı sever ve ona yardım eder. Zayıf hayvanlara bindiğiniz zaman, konaklama yerlerinde onları dinlendirin. Eğer yer kuru ve sert ise onları derhal oradan uzaklaştırın. Şayet yeşil ve yumuşak bir yer ise dinlendirin."

Sekunî rivayet eder: Ebu Abdullah (Câfer Sâdık Aleyhisselam) buyurdu ki:

"Resulullah (sallallahu aleyhi ve alihi) şöyle buyurmuştur: "İki kişi arkadaş oldukları zaman, bunlardan Allah katında derecesi en yüksek ve Allah Azze ve Celle'ye en sevimli olan kişi, arkadaşına karşı en çok yumuşak olanıdır." 

Fudayl b. Osman rivayet eder: Ebu Abdullah (Câfer Sâdık Aleyhisselam)'ın şöyle dediğini duydum:

"Kişi işinde yumuşak davranırsa, insanlardan beklediğine nail olur." 

Tevazu

Mes'ade b. Sadeka rivayet eder: Ebu Abdullah (Câfer Sâdık Aleyhisselam) şöyle buyurdu:

"Habeş Kralı Necaşi, Câfer b. Ebu Tâlib ve arkadaşlarını yanına çağırdı. Necaşi'nin yanına girdiklerinde, evinde toprak üzerinde oturuyordu. Üzerinde eskimiş elbiseler vardı.

Câfer şöyle demiştir: "Onu bu halde görünce ürperdik. Bizim bu halimizi yüzlerimizin (renginin) değiştiğini görünce, bize şöyle dedi:

"Muhammed'e yardım eden ve gözlerini aydınlatan Allah'a hamd olsun. Size bir müjde vereyim mi?"

Bunun üzerine "Evet, ey kral" dedim.

Dedi ki: "Biraz önce benim gözcülerimden biri sizin topraklarınızdan geldi ve bana haber verdi ki; Allah Azze ve Celle Peygamberi Muhammed'i (sallallahu aleyhi ve alihi) muzaffer kıldı. Düşmanlarını helak etti. Falan, falan ve falan kişiler de ona esir düştü. Erak ağacının çok olduğu Bedir vadisinde karşı karşıya geldiler. Şu anda ona bakıyor gibiyim. Çünkü orada Damre oğullarından bir adama çobanlık yapmıştım."

Câfer ona dedi ki: "Ey kral! Niçin toprağın üzerinde oturuyorsun ve neden üzerinde eskimiş elbiseler var?"

Dedi ki: "Ey Câfer! Biz Allah'ın İsa (a.s.)'a indirdiği kitapta şunu gördük: "Allah'ın kulları üzerindeki haklarından biri, kendilerine bir nimet bahşettiği zaman, O'na karşı tevazu göstermeleridir. Allah Azze ve Celle, Muhammed (sallallahu aleyhi ve alihi) aracılığıyla bana bir nimet bahşedince, ben de Allah'a karşı bu şekilde tevazumu gösterdim."

Peygamberimiz bu olayı haber alınca ashabına şöyle dedi: "Sadaka kişinin malının artmasını sağlar. Sadaka verin ki Allah size merhamet etsin. Tevazu kişiyi yüceltir. Tevazu gösterin ki Allah sizi yüceltsin. Affetmek kişiyi aziz kılar. Affedin ki Allah sizi aziz kılsın." 

Muaviye b. Ammar rivayet eder: Ebu Abdullah (Câfer Sâdık Aleyhisselam)'ın şöyle dediğini duydum:

"Gökte kulların işleriyle görevlendirilmiş iki melek var. Bunlar tevazu göstereni yüceltiyor, kibirleneni de alçaltıyor." 

Abdurrahman b. Haccac rivayet eder: Ebu Abdullah (Câfer Sâdık Aleyhisselam) buyurdu ki:

"Resulûllah (sallallahu aleyhi ve alihi) perşembe gününün akşamı Kuba Mescidi'nde iftar açtı. Sonra: "İçecek bir şey yok mu?" dedi.

Evs b. Havli el-Ensarî bir kadehte balla karıştırılmış süt getirdi. Peygamberimiz kadehi ağzına götürdü, sonra derhal bıraktı.

Ardından şöyle dedi: "Burada iki içecek var. Biri oldu mu diğerine gerek kalmıyor. Ben içmem de, haram kılmam da. Fakat Allah'a karşı tevazu gösteririm.

Çünkü Allah'a karşı tevazu göstereni Allah yüceltir. Kibirleneni de Allah alçaltır. Kim hayatında orta yolu tutarsa Allah ona rızık verir. Kim saçıp savurursa Allah onu yoksun bırakır. Kim ölümü çokça anarsa Allah onu sever." 

Davud el-Hammar, EbuAbdullah (Câfer SâdıkAleyhisselam)'dan buna benzer bir hadis rivayet etmiştir. Bu rivayette şöyle deniyor: "Kim Allah'ı çok anarsa, cennetinde onu himayesine alır."

Sekunî rivayet eder: Ebu Abdullah (Câfer Sâdık Aleyhisselam) buyurdu ki:

"Tevazu, meclisin en aşağı yerinde oturmaya râzı olman, karşılaştığın kimseye selam vermen, haklı dahi olsan tartışmayı uzâtmaktan kaçınman, takvandan dolayı övülmekten hoşlanmaman demektir." 

Ali b. Yaktin, kendisine anlatan birinden rivayet eder: Ebu Abdullah (Câfer Sâdık Aleyhisselam) buyurdu ki:

"Allah Azze ve Celle Musa (a.s.)'a şöyle vahyetti: "Ey Musa! (yarattığım diğer) kullar içinde niçin seni seçtiğimi biliyor musun?"

Dedi ki: "Ey Rabbim! Niçin beni seçtin?"

Allah Tebâreke ve Teâlâ Musa'ya şöyle vahyetti: "Ey Musa! Bütün kullarımın içini dışına çevirdim. Benim karşımda senden daha zelil bir nefis bulamadım. Ey Musa! Sen namaz kıldığın zaman, yanağını toprağa veya yere koydun."

Hişam b. Salim rivayet eder: Ebu Abdullah (Câfer Sâdık Aleyhisselam) buyurdu ki:

"Ali b. Hüseyin (a.s.) (İmam Zeynelabidin) bir gün merkebine binmiş halde cüzamlı bazı kimselerin yanından geçiyordu. Onlar o sırada öğle yemeğini yiyorlardı. Cüzzamlılar onu, kendileriyle birlikte yemeğe çağırdılar.

Buyurdu ki: "Eğer oruçlu olmasaydım, sizinle birlikte yerdim."

İmam, evine varınca güzel bir yemek yapmalarını istedi. Sonra cüzamlıları çağırdı, onlara yanında yemek yedirdi, kendisi de onlarla birlikte yemek yedi." 

Harun b. Harice rivayet eder: Ebu Abdullah (Câfer Sâdık Aleyhisselam) buyurdu ki:

"Bir insanın şeref makamından daha aşağı bir yerde oturması tevazudandır." (Prof. Dr. Haydar Baş İmam Cafer eserinden)