İnsanlığa karşı işlenen suçlarda yargı yetkisi

9 Ekim Cuma günü Azerbaycan-Ermenistan arasında varılan ateşkesin mürekkebi kurumadan savaş suçu işlendi. Fail Ermenistan!

Ermenistan, Azerbaycan'a füzelerle saldırarak, aralarında çocukların da bulunduğu sivillerin ölüm ve yaralanmasına sebep oldu.

Bu suçu işleyen devletin sorumluları, asker-sivil yöneticileri cezasız mı kalacak?

İşlenen suç, insanlığa karşı suçun parçası olan savaş suçudur. Savaş dışı olan sivillere saldırılmaz, esir düşenlere işkence yapılamaz… Aksine davranış insancıl hukukun ihlâlidir.

Ermenistan'ın sivillere saldırısının adı uluslararası suçlardan "insanlığa karşı suç" tur. Bu nedenle işlenen suçu yargılayacak olan evrensel yargıdır. Evrensellik ilkesi geçerlidir.

Evrensellik ilkesi, ülke dışında işlenen suçların, suçun işlendiği yere, failin ve mağdurun vatandaşlığına bakılmaksızın kovuşturulmasına izin verilmesi, olarak tanımlanır.

Evrensellik ilkesi, hukuk düzeninin ortak düşmanına karşı mücadelede devletlerin dayanışmasının bir sonucudur. Evrensellik ilkesine dayanarak ulusal ceza kovuşturması, hukuki menfaatleri ihlâl eden fiiller için geçerli olması gerekir. Örneğin Filistin halkına zulmeden İsrail için, terör örgütlerini kullanan, onlara destek veren "büyük" devletler için Türkiye'de ceza kovuşturulması yapılabilir.

Çünkü suç, tüm insanlığa karşı işlenmiştir ve her devlet suçluların cezalandırılması için yetki sahibidir. Bunun adı "evrensel yargı yetkisidir".

Evrensellik ilkesini diğer ilkelerden ayıran fark, bu ilke uyarınca devletin sadece kendi menfaatlerini korumak için değil, uluslararası toplumun menfaatlerini korumak için harekete geçmesidir.

Evrensellik ilkesi uyarınca yapılan ceza kovuşturmasında, kovuşturma yapan devletin birincil çıkarları değil, bütün insanlığı ilgilendiren ve evrensel olarak kabul edilmiş hukuki menfaatlerin korunması söz konusu olmaktadır.

Evrensellik ilkesi çerçevesinde yargılama çoğunlukla uluslararası sözleşmelere göre yapılır. Ancak, belirli suçlar için evrensel yetkinin açıkça uluslararası sözleşme ile tespit edilmesi zorunlu değildir.

1948 Soykırım Sözleşmesi, uçaklara karşı girişilen eylemlere ilişkin Montreal, Tokyo ve La Haye Sözleşmeleri, uyuşturucu maddelerin kaçakçılığına karşı BM (Birleşmiş Milletler) Sözleşmesi bunlara örnektir. Anılan sözleşmelerin hiçbirinde evrensellik ilkesini düzenleyen bir hükme rastlanmamaktadır.

İnsanlığa karşı suçların savaş ve barış zamanında tüm devletlerin cezalandırması gereken bir fiil olduğu düşüncesinden hareketle bu suç tipi açısından evrensellik ilkesinin kabulünde bir sakınca yoktur, aksine yarar vardır.

Türk Ceza Kanunu (TCK) açısından evrensellik ilkesi ise;

- Soykırım,

- İnsanlığa karşı işlenen suçlar,

- Bu suçlar için örgüt kurma,

- İşkence,

- Çevrenin kasten kirletilmesi,

- Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti veya kullanılmasını kolaylaştırma,

- Parada ve mühürde sahtecilik,

- Para ve kıymetli damgaları imale yarayan araçların üretimi ve ticareti,

- Fuhuş,

- Rüşvet,

- Deniz, demiryolu veya havayolu ulaşım araçlarının kaçırılması veya alıkonulması ya da bu araçlara  karşı işlenen zarar verme suçları, nerede işlenirse işlensin Türkiye'de soruşturma ve kovuşturma yapılabilecek ve Türk yasaları uygulanabilecektir (TCK, madde:13 ).

Konumuza gelirsek Ermenistan'ın işlediği insanlığa karşı suç açısından  "Tek millet iki devlet" sözünden hareketle Türkiye de, Azerbaycan da dava açabilir. Ve evrensellik ilkesi geçerlidir.

Ayrıca BM'nin yargı organı Uluslararası Ceza Mahkemesi'nde (UCM) Ermenistan yetkilileri yargılanabilirse de, küresel güçler bu kovuşturmayı engeller, en azından uzatır…

Adaletin geciktirilmemesi adına, Türkiye'de davanın açılması için  Adalet Bakanı'nın talebi yeterli olacaktır!