İran'dan kriz yönetimi dersleri

Beyaz Saray, 27 yıldır kapalı duran Tahran'daki sefaret binasının tamirat ve tertibatı için yakında teşebbüse geçebilir. Geçtiğimiz Çarşamba günü ajanslara düşen haberlere bakılırsa ABD-İran müzakerelerinin başlaması neredeyse an meselesi... Anlaşılan, mesele kafalarda halledilmiş, geriye kamuoylarının bu işe suhuletle hazırlanması kalmıştır. ABD Dış İşleri Bakanı Rice, "Nükleer çalışmaları durdurun, görüşelim" diyor. İran'ın cevabı, "Hayır, ön şartsız görüşelim..." Bu 'muhavere', şu sıralarda 27 yıldır süren 'yüksek gerilim'li münasebetlerin her iki taraftaki zihnî tortularının temizlenmesi ile uğraşıldığını gösteriyor. Bilhassa 11 Eylûl'den sonra, hemen her gün ABD'nin İran'ı ne zaman bombalayacağını tartıştık. Geldiğimiz noktaya bakın, ABD ve İran, görüşmenin, diyalogun, temas ve ardından da diplomatik münasebetin 'şartları'nı tartışmaya başladı. ABD, galiba şunu artık anladı: Bu gidişle ne İran'ın nükleer güç olmasına mânî olabilecek, ne de İran'ı bombalamakla istediği neticeyi alabilecek. ABD'nin asıl derdiHerkes farkında ki, ABD'nin asıl derdi, petrol ve tabiî gaz gibi enerji kaynaklarını kontrol edebilecek, bu 'silâh'ın rakip güçlere avantaj sağlayacak biçimde kullanımına engel olabilecek bir politik ve askerî pozisyonda bulunmaktır. Bundan 20-25 sene sonra Çin ve Hindistan'ı başka türlü aslâ zaptedemeyeceğini biliyor. Çin'in petrol ihtiyacının yüzde 75 civarındaki kısmını Orta-Doğu'dan karşıladığı da harcıâlem bilgilerimiz arasında... Bu 'ikili'nin Rusya ve diğer adı 'Türk Dünyası' olan merkezî Asya ülkeleri ile hızla geliştirdiği münasebetlerin encâmını tahmin etmek hiç zor değil. AB 'macera'sı böyle seyrettiği takdirde, ileriki yıllarda Türkiye'nin bile aklını karıştıracak bu Avrasya-Uzak Doğu hattı, tabiî gazın, zaten neredeyse 'tekel'ine sahip... Mustafa Çalık / Bugün