İsrail'in yahudi göçüyle kurulan yapan başkenti Tel Aviv

Tel Aviv'in Eski Adı Neydi?

Tel Aviv'in kendisi, 1909 yılında kurulmuş genç bir şehirdir ve "eski bir adı" yoktur çünkü sıfırdan planlı bir yerleşim olarak kurulmuştur. Ancak Tel Aviv'in yanında yer alan, hatta onunla birleşerek bir bütün haline gelen eski bir liman kenti olan Yafa (Arapça: يافا, İbranice: יפו), tarih boyunca çok önemli bir yerleşim olmuştur. Yafa, Osmanlı döneminde de, İslam dönemlerinde de Doğu Akdeniz'in en önemli liman şehirlerinden biri olarak bilinirdi.

Tel Aviv Bölgesinin İslam ve Osmanlı Dönemindeki Durumu

1. Yafa: Tel Aviv'in Atası

Bugünkü Tel Aviv'in temelini oluşturan bölge, antik çağlardan beri var olan Yafa kentinin çevresidir. Yafa, hem Fenikeliler hem de Roma İmparatorluğu döneminde önemli bir liman şehriydi. 636 yılında Müslüman Arap ordularının bölgeyi fethetmesiyle İslam hâkimiyetine geçti. Emeviler ve Abbâsîler dönemlerinde Yafa, Akdeniz ticaret yolları üzerinde stratejik bir liman olarak gelişti.

2. Selçuklular, Haçlılar ve Memlûklar

Yafa, Haçlı Seferleri sırasında birkaç kez el değiştirdi. 1099'daki Birinci Haçlı Seferi'nde Kudüs Krallığı'nın bir parçası oldu. Daha sonra Selahaddin Eyyubi tarafından kısa bir süre için geri alındı. Bu dönemlerde şehir savaşlardan zarar görse de, liman olarak önemi hiç azalmadı.

3. Osmanlı Dönemi (1517–1917)

1517 yılında Yavuz Sultan Selim komutasındaki Osmanlı ordusu bölgeyi fethetti. Böylece Yafa ve çevresi Osmanlı İmparatorluğu'nun bir parçası haline geldi. Yafa, Osmanlı döneminde:

Kudüs Sancağı'na bağlı önemli bir kaza (ilçe) merkeziydi.

Doğu Akdeniz'de hac ve ticaret yolları açısından kritik bir liman olmaya devam etti.

18. ve 19. yüzyılda zeytinyağı, sabun, narenciye ve pamuk gibi ürünlerin ihracatı için bir merkezdi.

Avrupalı konsolosluklar ve misyonerlik faaliyetleri burada yoğunlaşmaya başladı.

Osmanlı idaresi altında kozmopolit bir yapıya sahipti: Müslüman Araplar, Hristiyanlar, Yahudiler ve Avrupalı tüccarlar bir arada yaşardı.

4. Tel Aviv'in Doğuşu

19. yüzyılın sonlarına doğru, özellikle Avrupa'daki pogromlardan kaçan Yahudilerin Filistin'e göçü arttı. Yafa'nın kalabalıklaşması ve sosyal karmaşası, bazı Yahudi grupları daha düzenli bir yerleşim kurmaya itti. Bu bağlamda 1909 yılında Yafa'nın kuzeyinde, kum tepeleri arasında "Ahuzat Bayit" adıyla ilk Yahudi mahallesi kuruldu. Bu yerleşim, kısa sürede genişledi ve 1921'de Tel Aviv adını aldı. İbranice "Bahar Tepesi" anlamına gelen bu isim, Theodor Herzl'in "Altneuland" (Eski Yeni Ülke) adlı ütopyacı eserine gönderme yapar.