Kars’ın manevi mirası: Evliya Camii’nin tarihi ve hikâyesi

Kars, Anadolu'nun doğu kapısında, tarih boyunca medeniyetlerin kesişme noktasında yer almış bir şehir. Bu zengin mirasın önemli bir parçası olan Evliya Camii, Kars Kalesi'nin eteklerinde, şehir merkezinde yükseliyor.

Ebu'l Hasan Harakanî Camii ve Türbesi olarak da bilinen bu cami, hem dini hem de kültürel açıdan Kars'ın en önemli yapılarından biri.

Tarihi ve Yapımı

Evliya Camii, 1579 yılında Osmanlı döneminde inşa edilmiştir. Kars'ın 1064'te Selçuklu Sultanı Alparslan tarafından fethedilmesinden sonra Anadolu'ya gelen ilk Alperenlerden Ebu'l Hasan Harakanî'nin anısına yaptırılmıştır.

Caminin banisi, Osmanlı sadrazamı Lala Mustafa Paşa'dır. Paşa, Kars'ı Osmanlı idaresine sağlam bir şekilde bağlamak ve bölgedeki manevi mirası yüceltmek amacıyla bu camiyi inşa ettirmiştir.

Cami, 17. yüzyılın başlarında yıkıma uğramış, ancak kısa süre içinde onarılmıştır. Bu onarım sırasında, orijinal yapının bazı özellikleri kısmen kaybolsa da, cami yeniden ibadete açılmıştır. 1996-2000 yılları arasında gerçekleştirilen kapsamlı restorasyon çalışmaları, caminin tarihi dokusunu korumuş ve günümüze ulaşmasını sağlamıştır. Restorasyon, özellikle minarenin orijinal yapısını ve caminin iç mekânını öne çıkarmıştır.

Kimin Yaptığı

Evliya Camii, Lala Mustafa Paşa tarafından yaptırılmıştır. Lala Mustafa Paşa, Osmanlı'nın 16. yüzyıldaki önemli devlet adamlarından biri olup, Kars'ın Osmanlı idaresine geçişinde etkili bir rol oynamıştır.

Caminin mimarı hakkında kesin bilgi bulunmamakla birlikte, Osmanlı mimarisinin sade ama işlevsel tarzını yansıtan yapısı, dönemin yerel ustalarının elinden çıktığını düşündürüyor. Ebu'l Hasan Harakanî'nin türbesiyle bütünleşen cami, manevi bir merkez olarak tasarlanmıştır.

Mimari Özellikleri

Evliya Camii, klasik Osmanlı mimarisinin sade ama etkileyici örneklerinden biridir. Bazalt taşından inşa edilen cami, Kars'ın sert iklimine uygun, dayanıklı bir yapıya sahiptir.

Caminin en dikkat çekici özelliği, minaresidir. Kare kaide üzerine oturan yuvarlak gövdeli ve tek şerefeli minare, caminin orijinal yapısından kalma olup, Osmanlı mimarisinde görülen sadeliği yansıtır. Minarenin camiden ayrı bir konumda yer alması, külliyenin özgün tasarımını gösterir.

Caminin iç mekânı, sade ama huzurlu bir atmosfere sahiptir. Kare planlı ana mekân, merkezi bir kubbe ile örtülüdür. İç süslemelerde, Osmanlı mimarisinde sıkça görülen kalem işi motifler ve sade çini detayları bulunur. Yanında yer alan Ebu'l Hasan Harakanî Türbesi, camiyle bütünleşik bir şekilde tasarlanmış olup, ziyaretçiler için manevi bir odak noktasıdır. Külliye, cami ve türbeden oluşan kompakt bir yapı olarak dikkat çeker.

Stratejik Önemi

Evliya Camii, Kars'ın Osmanlı döneminde sınır şehri olarak taşıdığı stratejik önemi yansıtır. Kars Kalesi'nin eteklerinde yer alması, caminin hem dini hem de askeri bir merkez olarak işlev gördüğünü gösterir. Lala Mustafa Paşa'nın camiyi Ebu'l Hasan Harakanî anısına yaptırması, Osmanlı'nın bölgedeki manevi otoritesini güçlendirme çabasının bir parçasıdır. Harakanî, Anadolu'nun İslamlaşmasında önemli bir figür olup, cami ve türbesi, bölge halkını birleştiren bir sembol olmuştur.

Cami, Osmanlı-Safevi ve daha sonra Osmanlı-Rus çekişmelerinde Kars'ın dini ve kültürel kimliğini koruyan bir merkezdi. Külliye, askerlerin ve halkın manevi ihtiyaçlarını karşılayarak, şehirdeki sosyal dayanışmayı güçlendirmiştir. Ayrıca, caminin konumu, Kars'ın ticaret yolları üzerindeki önemini destekleyen bir toplanma noktası oluşturmuştur.

Sonuç

Evliya Camii, Kars'ın manevi ve kültürel mirasının bir sembolü. 1579'da Lala Mustafa Paşa tarafından Ebu'l Hasan Harakanî anısına yaptırılan bu cami, sade mimarisi, tarihi minaresi ve türbesiyle dikkat çekiyor.

Kars'ın stratejik konumunda, dini ve sosyal bir merkez olarak hizmet veren cami, geçmişten günümüze uzanan bir köprü. Kars'ı keşfedenler için Evliya Camii, tarih ve maneviyatın buluştuğu unutulmaz bir deneyim sunuyor.